Halep Savaşı: Yeniden Açılan Eski Bir Defter

Türkiye’nin Halep ve Suriye’deki Rolü

Türkiye, 2011 yılında Esad hükümetine karşı suçlayıcı bir tutum sergileyerek Suriye sahasına girdi. Bu karşıt duruş, 2012’den sonra da devam etti; ancak 2024 yılında Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, eski Suriye Başkanı Beşar Esad ile arayı bulmak adına bir çağrıda bulunarak bu politika değişikliğine işaret etti. Türkiye’nin Suriye’ye olan müdahil pozisyonu yalnızca diplomatik bir düzlemde kalmadı; bu süreçte ülkeye yasal ve yasa dışı yollarla giren büyük mülteci dalgası, ülkenin iç dinamiklerini de doğrudan etkiledi. Halk arasında mültecilere yönelik bir ılımsızlık doğarken, bu durum sınır güvenliği algısını ve ulusal güvenlik kaygılarını artırdı.

Suriyeli mülteciler bu gerilimin yalnızca bir kısmını oluştururken, sınır ötesi tehditler arasında yer alan PKK/YPG ve IŞİD gibi terör örgütleri Türkiye’nin bölgesel güvenlik politikalarının merkezinde yer aldı. Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), Fırat Kalkanı Operasyonu ile başlayan operasyonlar zincirinde bu tehditleri önemli ölçüde bastırmayı başardı. Ancak Halep gibi stratejik bölgelerdeki gelişmeler, Türkiye’nin sınır ötesi güvenlik kaygılarını yeniden gündeme taşıdı.¹

HTŞ’nin Yükselişi ve Bölgedeki Etkileri

Halep, tarih boyunca Suriye’nin ticaret ve geçiş yollarının kalbi olmuştur. Stratejik konumu nedeniyle bugün de bölgedeki tüm aktörler için hayati bir öneme sahiptir. Halep’in kontrolü, yalnızca yerel otoritelerin değil, aynı zamanda İran, Rusya ve Hizbullah gibi rejim destekçilerinin prestijini de doğrudan etkiledi. HTŞ’nin Halep üzerindeki hâkimiyeti, bu prestiji ciddi şekilde sarsarken, PKK/YPG ve ABD gibi muhalif aktörlerin çıkarlarını da karmaşık hale getirdi. Bu durum, bölgede bir yandan rejim destekçilerinin, diğer yandan muhalif unsurların çıkarlarının aynı anda kesildiği nadir bir örnek oluşturdu.²

HTŞ’nin yükselişine bakıldığında, örgütün 2017’de El Kaide ile bağlarını koparıp daha pragmatik bir yapı olarak kendisini yeniden tanımladığı görülüyor. Ebu Muhammed el-Culani liderliğindeki örgüt, İdlib’de kurduğu askeri kolej ve modern savaş teknolojileriyle askeri etkinliğini artırdı. HTŞ, Halep Savaşı’nda ÖSO (Özgür Suriye Ordusu) ile sinerji içinde hareket ederek rejim güçlerini geriletmeyi başardı. Ancak Türkiye, HTŞ ile doğrudan bir ilişkiye sahip olmayıp, ÖSO aracılığıyla dolaylı bir etkide bulunmaktadır. Bu durum, bir “düşmanımın düşmanı müttefiğimdir” anlayışını aşmamaktadır.³

Beşar Esad Rejiminin Yıkılması ve Sonuçları

Halep Savaşı’nın ardından rejim güçlerinin aldığı ağır mağlubiyet, Suriye rejiminin çöküşünü hızlandırdı. Beşar Esad, rejimle bağdaşmış başkent Şam’dan kaçmak zorunda kalırken rejim destekçileri olan İran ve Rusya’nın da bölgedeki etkileri zayıflamıştır. Rejimin çöküşü, yalnızca Suriye’de değil, Ortadoğu genelinde yerini çarpıcı sonuçların doldurabileceği bir siyasi boşluk yaratmıştır. İran ve Hizbullah gibi rejim destekçileri ise bölgedeki nüfuzlarını korumak adına yeni yöntem arayışlarında bulunmaktalardır. Fakat Esad’ın devrilmesiyle birlikte bu aktörlerin gücü hem yerel hem de küresel düzeyde zayıflamış durumdadır. Böylesine bir prestij düşüşü de rejimi HTŞ’nin saldırısı ile ÖSO’nun yönetimi ele geçirmesi gibi olaylarda diplomatik yalnızlığa itmiştir. Öte yandan rejimin en büyük destekçisi olarak Rusya’nın odağını Ukrayna’ya çevirmesi de rejimi yıkılmaya götüren bu yolda yalnız bırakmıştır.

Bununla birlikte, Esad rejiminin çöküşü HTŞ gibi radikal gruplar için yeni fırsatlar yaratmıştır. Bölgede devlet otoritesinin zayıflaması, hem HTŞ’nin hem de diğer yerel örgütlerin faaliyetlerini artırmasına olanak sağlamaktadır. Türkiye için ise bu durum hem milli sınırların güvenliği hem de uluslararası diplomasi açısından dikkatle yönetilmesi gereken bir süreç yaratmaktadır. Türkiye’nin önceliği, Suriye sınırında yeni bir otorite boşluğu oluşmasını engellemek ve göç dalgalarını kontrol altında tutmaktır. Bu maksatla yeni Suriye hükümeti ile ılımlı ilişkiler yürütmeye çalışan Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, yeni Suriye yönetiminin lideri Ahmed eş-Şera, diğer adıyla Muhammed Colani ile birlikte iki ülkenin diplomasisini temsilen sabaha karşın birer çay ile bu ülkede uygulayacakları strateji üzerine konuştular. ⁴

Sonuç

Suriye’deki son gelişmeler, yalnızca bölgeyi değil, tüm dünyayı ilgilendiren bir dönüm noktası niteliğindedir. Halep Savaşı ve Beşar Esad rejiminin yıkılması, Suriye’nin geleceğine dair belirsizlikleri doğururken Türkiye için yeni jeopolitik fırsatlar ve beraberinde güvenlik tehditleri yaratmıştır. Bu süreçte Türkiye, uluslararası iş birliği ve temkinli bir diplomasiyle hem kendi güvenliğini hem de bölgesel istikrarı sağlamaya odaklanmalıdır. Radikal örgütlerin güç kazandığı bir Suriye dünya düzenine ve daha da önemlisi milli sınırlarımıza ve güvenliğimize bir tehdit oluşturmaktadır. Fakat ümit yitirilmemelidir; nitekim nükleer bombalar yemiş Japonya, 2. Dünya Savaşı sonrası harap olmuş Almanya ve daha birçok ülke böyle zor koşullardan çıkıp tekrardan kalkınmayı başarmıştır. Komşumuz Suriye’nin de elindeki şansı değerlendirerek tarihe bir örnek daha teşkil edebileceği bir senaryo mümkündür. Bu nedenle Suriye’de faaliyet göstermekte olan bu örgütler ile mücadele ederken işbirliği içinde hareket etmek ve bu yıkılmış ülkeyi tekrardan inşa etmek şarttır.