Benliğinizin Psikolojisi: Spot Işığı Etkisi

Aynaya bakıyorum. Saçlarım dağınık, kollarım kalın, göbeğim var, yüzüm yamuk… Kendimi beğenmiyorum. Kendime en kötü ben davranıyorum. Tüm hareketlerim yanlış gibi geliyor. Dik duramıyorum, düzgün yürümüyorum… Kendimi beğenmiyorum. İnsanlar bana bakıyor. Hakkımda kötü şeyler düşünüyorlar. Onlar beni beğenmiyorlar. Ben kendimi beğenmiyorum.

Gerçekten bu kadar umrunda mıyız insanların? Gerçekten düşünüyorlar mı bizim hakkımızda bizim kadar detaylı? Farkındalar mı her bir hareketimizin bu kadar? Gerçekten bu kadar eleştiriyorlar mı bizi? Gaddarca ve bizim kadar?

Tüm bunların cevabı koca bir hayır. Psikolojinin bana öğrettiği en güzel şeylerden birisi de bu. Aslında kimse bizi, bizim kadar umursamıyor. Hatta bunun bir adı bile var: spot ışığı etkisi. Biz; kendimizin, davranışlarımızın veya görüntümüzün başkalarının dikkatini çok fazla çektiğine inanıyoruz. Onların bizi dikkatle incelediğini ve en küçük “yanlışlıklarımızın” farkında olduklarını düşünüyoruz. Aslında bu sadece bir yanılsama. Kimse bizi bu kadar umursamıyor. Sadece kendimiz, üzerimize bir spot ışığı yansıtıldığını ve sahnede yalnız olduğumuzu düşünüyoruz.

Her ne kadar hepimiz kendi hayat hikayelerimizin başrolü olsak ve kendi sahnemizde bir rol oynuyor olsak da spot ışıkları bizim üzerimizde değil. Peki biz neden böyle hissediyoruz? Neden kötü veya utanç verici anlarımızda herkes bize bakıyormuş gibi geliyor? Bunun ana sebebi, her şeyi kendi gözlerimizle görmemiz. Bir olaya veya yargıya önce kendi gözlerimizle bakıyoruz ve olay bizimle alakalı olduğu için en çok kendimiz kötü hissediyoruz. Hatta birçoğumuzun, “Bu olay başkasının başına gelseydi onun hakkında kötü düşünmezdim.” dediği de olmuştur. Yani en çok kendimize kötü davranıyoruz. Başkası aynı şeyi yaşıyor olsaydı da ona daha iyi davranıyor olacaktık.

Her ne kadar birçoğumuz bu etkiyi yaşıyor olsak da, çoğunluğun hayatını etkileyecek düzeyde problemlere yol açmıyor. Spot ışığı etkisi en çok sosyal anksiyetesi olan insanlarda kendini gösteriyor ve en çok onlar zarar görüyor. Hali hazırda insanlardan çekinen, toplu alanlarda kendilerini rahat hissedemeyen ve sürekli bir anksiyete yaşayan insanlar; spot ışığı etkisiyle birlikte diğerlerinin kendilerine çok kötü baktığına inanıyor. Sosyal ortamlara karışmaları bu yüzden daha da zorlaşıyor. Sosyal anksiyetesi olmayan insanlar bu etkiyle daha kolay mücadele edebiliyor.

Spot ışığı etkisinden kaçınabilmenin etkili yollarından birisiyse etkinin farkında olmak. Her ne kadar bu farkındalık yanılsamamızı sıfıra indiremeyecek olsa da bizi rahatlatabilir. Kendimize bunu hatırlatmak, inancımızı güçlendirir ve daha rahat hissettirir. Ayrıca kendi davranışımıza odaklanmak yerine, insanların bize karşı o anki davranışlarına odaklanmak da etkili olabilir. Bu durum insanların verdiği gerçek tepkileri anlamamıza ve odağımızı içimizde yaşadığımız anksiyetedense dışarıya vermemize yardımcı olacaktır.

Bu iki küçük yöntemi hayatımda uygulamak benim için çok şey değiştirdi. Size de iyi gelebileceğini umuyorum. Kendi hayat öykünüzün başrolünü oynarken tek oyuncunun siz olmadığınızı unutmayın. Hayat çok oyunculu bir tiyatro gösterisi ve spot ışıkları hiçbir zaman sadece sizin üzerinizde olmayacak.