Ütopya’nın 1517’deki ilk basımında yer alan bir ada şehri tasviri.
“Ütopya” sözcüğü Yunanca’da hem “mükemmel yer” hem de “var olmayan yer” anlamına gelmektedir. İngiliz hümanist Thomas More’un, Atlantik ortasındaki kurgusal bir ada toplumunu tarif ettiği Ütopya adlı kitabın 1516’da yayınlanmasıyla bu kavram kullanıma girmiştir. More’dan esinlenen birçok yazar kendi ütopyasını yaratmaya koyulmuş, oluşturdukları hayali evren kimi zaman yeryüzündeki cenneti hedefleyen liderlere de tesir etmiştir.
Ütopik bir eser olarak sayılan Candide, ou l’Optimisme –veya kısaca Candide-, Leibniz iyimserliğini eleştirmek için Fransız yazar Voltaire tarafından 1759’da kaleme alınmış pikaresk türde bir romandır. Ana kahraman Candide’in –ki Candide Fransızca’da “temiz kalpli, naif” anlamına gelmektedir- çeşitli ülkeleri gezdiği seyahatinde başından geçenlerin satirik bir dille aktarıldığı eserde Voltaire’in optimizme olan yergisi hissedilmektedir.
Voltaire’in Candide’indeki ütopik şehir El Dorado, More’un Ütopya’sı ile çeşitli benzerlikler arz etmektedir. Bunlardan birisi, her iki yerleşimin de doğal bazı etmenlerine bağlı olarak ortaya çıkmış izolasyonudur. Eserlerdeki tasvirlere göz gezdirildiğinde, her iki ütopyanın da dış tehditlere doğal koruyucu görevini ifa eden çeşitli coğrafik avantajlara sahip olduğu fark edilecektir.
Thomas More’un ütopyasındaki ada devleti, beklenmedik bir anda gemilerin karşısına çıkan sarp kayalıklar ve sık bitkiler tarafından çepeçevre sarılmıştır. Bu kayalıkları yaran ufak dehlizler ise yalnızca ada sakinleri tarafından bilinmektedir. Böylece ütopik devlet, her türlü dış tehditten doğal yollarla oluşmuş coğrafik ve botanik çözümler yardımıyla kurtulmakta ve barışçıl bir çözüm sağlanmaktadır.
Voltaire’in Candide’inde yer alan ve geniş bir ovanın üzerinde kurulmuş olan El Dorado ise, yüksek dağlar tarafından çevrelenmektedir. Böylece şehir sakinlerinin dışarıdan gelebilecek tehlikelere karşı güvenliklerieri sağlanmaktadır. Voltaire, “coğrafi yollarla yarattığı botanik engel” sayesinde, şehrini korumak için kan dökücülük veya ekonomik geçimsizlik ile sonuçlanmayan doğal bir çözüm yolu sunmuştur.
Kayıp El Dorado şehri efsanesinin temelini oluşturan Kolombiya’daki Guatavita gölü
Her iki ütopik eserde, 200 küsür yıl arayla yapılmış iki betimlemenin biçimsel ve fonksiyonel benzerliği, Voltaire’in Ütopya’nın yazarı Thomas More’dan esinlenme ihtimalini akıllara getirmektedir. Akademisyen Clare M. Murphy’nin gayet yüksek bulduğu bu ihtimali bir kenara koysak dahi; her iki şehrin de güvenliği sağlamak için yeryüzü şekillerine bağlı doğal koruyuculara ihtiyaç duyması düşündürücüdür.
[box_light]
Kaynakça:
More, Thomas, and Paul Turner. Utopia. London: Penguin Books, 1965.
Murphy, C M. “The Island of Utopia and Voltaire’s Country of Eldorado”. More’s Utopia and the Utopian Inheritance. Ed. Cousins A D and Damian Grace. Lanham, Md: University Press of America, 1995.
Voltaire and Haydn Mason. Candide. London: Bristol Classical, 1995.
[/box_light]
