Hepimizi yakından ilgilendiren 7 Haziran’daki genel seçime yaklaşırken, partiler seçim bildirgelerini açıklamaya devam ediyor. 2002’den beri ekonomik planlarını ve vaatlerini önde tutan AKP’nin aldığı geri dönüşleri nihayet fark eden diğer partiler, ekonomik vaatlerini seçim bildirgelerinin tepesine koyuyorlar. Özellikle CHP Kemal Derviş-Selin Sayek Böke, MHP ise Durmuş Yılmaz gibi güçlü ekonomi figürleriyle öncekilerden daha farklı bir şekilde seçime giriyor. Bu gelişmeler vatandaş olarak bizim adımıza sevindirici. İktidar olmasa dahi her partinin ülke ekonomisini ilgilendiren konulara eğilmesi gerekir.
Bahsettiğim ekonomik vaatleri inceleyince, ‘’asgari ücret’’ ile ilgili verilen sözler hemen gözümüze çarpıyor. Mecliste milletvekili bulunduran AKP dışındaki partilerden; CHP 1500 ₺ , MHP 1400 ₺ , HDP 1800 ₺ asgari ücret vaat ediyor. Peki bu vaatler mümkün mü? Bunun iki taraflı sonuçlarına bakmak gerekir; yapılırsa ne olur, yapılmazsa şu anki Türkiye ekonomisine yansıması nasıl olur?
Her şeyden önce siyasi partilerin anlam veremediğim yaklaşımından bahsetmek istiyorum: Asgari ücret için kaynak tartışması. Bazı devlet kurumlarında asgari ücret ile çalışan insanlar olabilir ancak asgari ücret ile çalışanların büyük çoğunluğu özel kurumlarda çalışmaktadır. Yani temelde, devlet asgari ücreti vermez; tespit eder. Asgari ücret üzerinden vergiyi kaldırıyorum diyebilirsiniz ama şu kaynaklarla şunları ödeyeceğiz diyemezsiniz.
Bunu netleştirdikten sonra, asgari ücret yükseltilmesi durumunda doğabilecek olumsuz sonuçlara bakalım. Asgari ücreti artırma kararı kolaydır ancak faturasının altından kalkmak o kadar kolay olmayabilir. Öncelikle işvereni düşünmeniz gerekir. Yüksek bir enflasyonunuz var ve gerek perakendede gerek toptan satışta, iş sahipleri tüketicisine fiyat artışlarını mecbur olduğu şekilde yansıtamıyor ve bu bir yük oluşturuyor. Bu tarafta güncel bir sorun varken bir de çalıştırdığınız işçilerin maaşlarının bu seviyede artışı sonucunda işten çıkartmalara başlarsınız. Bu durumda batma ihtimaliniz olur ve bu sağladığınız tüm istihdamın ortadan kalkması demek. Yani asgari ücret 1500 ₺ olduğunda sanmayın ki herkes bu maaşı alabilecek. Birçok işçi işten çıkartılacak. Maaşlardaki artış ekonomiyi canlılık getirecek olsa da güçlü dinamikler üzerine oturmamış iş yerleri kısa vadede bunu karşılayacak yeterliliğe sahip olmayabilir. Örneğin, bir iş yeri düşünelim. Bir çalışan yaklaşık 1000 ₺ olan asgari ücreti maaş olarak alıyor; daha üst bir konumda olan diğeri 1500 ₺ bir başkası 2000 ₺ maaş alıyor. Siz asgari ücrette bir artış yaptığınız zaman işveren diğer çalışanlarına da aynı artışı yansıtmak zorunda. Bunun da ayrı bir masrafı var.
Peki bir başka açıdan bakarsak, şu anki ekonomik durumlar altında asgari ücrette artış olmazsa ne olur? Başka bir deyişle asgari ücretteki artışın doğuracağı olumlu sonuçlar nelerdir? Emekli maaşları ve asgari ücretler direkt olarak ekonomik sirkülasyona giren paralardır, dolayısıyla birikime dönüşmezler. Durgun bir dönemden geçtiğimiz ekonomide maaşlarda artış ekonomiyi canlandırabilir, bundan satış yapan da kazanır. Hatta hükumet de bunu fark ettiği için emekli maaşlarında artışa gitti. Maaşlarda artışa gidilmezse artan enflasyon ile alım gücü düşen işçi ekonomik sirkülasyona katılamaz ve bu uzun vadede büyük sıkıntılara yol açabilir.
Benim şahsi fikrim, keskin bir artış yerine kademeli olarak yavaş bir artış daha makul bir çözüm. Yapısal reformlar yapılarak dolaylı vergiler azaltılıp dolaysız vergileri artırılarak, vergi kaynaklarını kişiler arası işlemlerden oluşturmamak hem işveren hem de işçi için faydalı olacaktır. Asgari ücret üzerindeki vergiyi kaldırmak da mantıklı olabilir bu bağlamda.
Yine de ne dersek diyelim bu, günümüzde dünyada kabul gören ekonomik sistemin genel açığıdır. Karlılığınızı arttırmak için maliyeti düşürücü kararlar almanız gerekir, düşük maaş gibi, ancak sizin müşterileriniz de aynı zamanda o maaşları alan insanlardır. Bu yüzden kısır bir döngüye girersiniz. Sonuç olarak, ne dersek diyelim bu konu hakkındaki hiçbir görüşü tamamen yanlış kabul edemeyiz.
Zat-ı Muhterem
Siz kendi düşünceniz olarak belirtmişsiniz ama zaten daha yönerge ilk açıklanırken asgari ücretlerin uzun sürecli bir plan olduğu belirtildi. Hatta CHP bunu direk 100 günlük plan çerçevesinde yapacaklarını söyledi.
Alparslan Çelimli
Katkınız için teşekkür ederim ancak benim bildiğim kadarıyla CHP iktidar olursa eğer, 1 yıl içerisinde bunu gerçekleştirme sözü veriyor. Ben uzun süreç derken daha kapsamlı bir zaman dilimini ifade etmek istiyordum.