Hepinizin bildiği gibi 19 nisan günü resmi olarak TCMB Başkan Murat Çetinkaya oldu ve koltuğu kamuoyunun yakından tanıdığı Erdem Başçı’dan aldı. Piyasalar bu durumu olumlu karşılayarak ekonomik durumda iyimser bir atmosfer görüldü. Öyle ki yeni başkan yaptığı ilk toplantıda üst bantta faizi 50 baz indirerek yüzde 10’a düşürdü. Buna karşılık alt bantta herhangi bir değişim olmadı ve 7.25 olarak kaldı. Bu durum karşısında piyasanın olumlu tepki verip doların bir nebze olsun ateşinin inmesi ekonomik çevrelerce farklı yorumlandı. Bir kesim, “faizin inmesi doları da enflasyonu da düşürür, buna uygun başkan geldi ve ilk icraatını yaptı” demek suretiyle hiçbir şeyin kesin olmadığı ekonomik mecrada çok ama çok erken olacak şekilde kanıya vardılar. Meseleye temkinli yaklaşan başka bir kesim ise Merkez Bankası’nın içinden gelen bir başkanın piyasaya yabancı olmayacağından ötürü yapacağı uygulamaların piyasa tarafından sert bir reaksiyonla karşılaşmayacağı yönündeydi. Lakin bu durumdan önce konuşulması gereken olayı iki başkan üzerinden anlatmayı uygun buluyorum.
Erdem Başçı görevi 2011’de devralmıştı
Öncelikle Başçı döneminden başlarsak, zor zamanlarda başkanlığını devam ettirdi ve hem içeriden hem de dışarıdan(küresel piyasalardaki riskli gidişat) pek çok baskıyla karşılaştı. Bu süre zarfında yaptığı en büyük iş ise merkezin bağımsızlığı konusundaki kararlı tutumu ve başarısıydı. Dolar, enflasyon ve yıllık hedefler konusunda hesaplamalar çok sapmış olabilir ama burada yangına körükle gidildiğinin de göz ardı edilmemesi gerekir. Gezi olayları ve 17-25 Aralık olayları, Türkiye’de siyasi ve ekonomik durumun hassas, riskli ve sıkıntılı olduğunu gösterdi. Ekonomiden bakarsak hukuğun bu bilimle ne derece doğru orantılı olduğunu Gönenç Gürkaynak ve Daron Acemoğlu’nun 18 Aralık 2014’te konferansta yaptığı konuşmalarda görebiliriz(1). Hukukun üstünlüğünün ve demokrasi argümanlarının efektif şekilde yürümediği ortamlarda özelde Merkez Bankaları genelde ise ekonomi istikrarlı şekilde yürüyemez. Daha da açık olmak gerekirse, kamuoyunun ilgisini başka yöne çekmek dahası kararlı liderlik çerçevesi üzerinden oy alınan kitleleri etkilemek adına günah keçileri seçip o kuruma deyim yerindeyse ayar vermek için Merkez Bankasına dışarıdan müdahale edildiği aşikardır. Meseleyi bilmeyenler bile kulaktan dolma sözlerle, ekonomi bilimindeki parametreleri göz önünde bulundurmadan başkan Başçı sanki her şeyin müsebbibiymiş gibi kendisine başta ‘faiz lobisinin başı’ olmak üzere bazı kavramlar isnat ettiler. Bununla da kalmayıp her şey sanki Başçı’nın elindeymiş gibi “doları düşüremedi”, “faizi düşür ne bekliyosun” gibi sözler sarfettiler. Kendisi bir polemiğe girmemek ve ekonomik durumu daha da kötüleştirmemek adına polemiklere girmeyip, gerekçelerini açıklamayı tercih etti ve sadece kurumun bağımsızlığı noktasında sesini yükseltti. Burada bir hata göremiyorum! çünkü merkez bankasının internet sitesinde var olan tanıma bakarsak, MB’nin temel amacı; fiyat istikrarını sağlamak, para ve döviz piyasalarını düzenlemek için tedbirler almak, makro ekonomik dengesizlikleri ve bu dengesizliklerden doğan riskleri kontrol altında tutmaktır(2). Bu tanıma göre başkanın ve ekibinin tutumları ve icraatleri hukuken, zımnen uygundur lakin bardağın diğer tarafından bakarsak, siyasilerin tutumları anında değişmektedir. Bir zamanlar isnat edenler, açıklamalardan ve gidişatın kötü olmasından sonra sessiz kalıp gölgelerini korkutma amaçlı göstermişlerdir. İşte bu baskılar başarıların arka planda kalmasına sebep oldu. Buna rağmen Başçı “Merkeze güvenmeye devam edin” diyerek hem yine polemiklerden kaçınmıştır hem de güven konusunun enflasyona doğrudan etki edeceğini bu da merkezin kredibilitesini artıracağı için bu sözü bilinçli olarak söylemiştir. Ayrıca kendi zamanındaki politikaların devam edeceğini düşündüğünden buna güveniyor da olabilir. Her şeye rağmen yıpranmışlığından dolayı yeni bir dönemi kaldıramayacağını ve yeni başkanın kendi ekibinden seçilmesinin yerinde olduğunu düşünüyorum. Lakin bu konuda da okuduğum bölüm gereği bir sitemim var. Devletin önemli kurumlarında görev yapanların mükafat olarak büyükelçi yapılması durumu, diplomasimizin ayağına kurşun sıkmayı gösterir. Büyükelçiler çok uzun ve müşkülatlı durumlardan geçip tecrübe edinerek Türkiye’yi en üst derecede temsil etme şerefine nail olan insanlardır. Kimsenin şahsına bir eleştiri olarak söylemiyorum ama büyükelçilik mükafat ve yan gelip yatma yeri değildir! Burada en büyük eleştirim Yusuf Ziya Özcan’nın YÖK başkanlığından sonra Varşova büyükelçisi yapılmasıdır.
Yeni başkana gelirsek; selefi gibi teknik düşünen, politik tavır sergilemekten uzak, sade ve şeffaflığa inanan, benzer yıllarda bankacılığa atılmış birisi. Selefinden farkı ise iktisatçı olmayıp iktisat konusunda alaylı olan yani tavında pişen birisi. Faizleri indirme eğilimi ve katılım bankalarında çalışıp faizsiz bir ekonomiye geçişi yapabilme potansiyeli, kanaatimce genç olmasına rağmen seçilme nedenidir. Bizatihi Erdoğan’a yakın duruşu olduğunu kulisler söylese de ilerde yöntem ve uygulama konusunda ters düşüp selefinin kaderini paylaşacağının garantisini kimse veremez. Piyasaların şu anki olumlu seyrinin rehavetine kapılıp faizleri cüretkar bir şekilde indirmek, 94 krizine benzer bir krizi de beraberinde getirir. Haddizatında sabit kur sisteminin birikmişliğinin serbest kur sistemine yansıması buna ek olarak konjonktürel ve jeopolitik sıkıntıların devamı, temkinli ekonomik politikalar izlenmesi gerektiğini bize gösterir. Hele ki petrol fiyatlarının düşmesiyle elimizde bir imkan varken.
Ekonomi, emeğe işaretse, hukuk da ekmeğe işarettir. İki alanda da bu değerlerin kutsallığını savunma adına kavga yapılmaktadır. Hukuk en başta istikrarın, adaletin, özgürlüğün teminatıdır. Günü kurtarma adına temeli yerinden sarsmanın ne gibi sorunlara yol açacağını siyasilerin idrak etmelerini temenni ediyor, Merkez Bankası’nın polemiğe girmeden yaptığı politik duruşu kendilerine tavsiye ediyorum
1)http://www.haberler.com/hukuk-ve-iktisat-iliskisi-ozgurlugun-toplumsal-6791438-haberi/
2)http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tcmb+tr/tcmb+tr/bottom+menu/banka-hakkinda
