Başlık bilim-kurgu film ismi gibi durabilir ama değil. Malum; Türkiye’de günlerdir Gezi Parkı’nda başlayan ve yurda yayılan olaylar gündemi kaplıyor, sanatçılar, sendikalar, öğrenciler, kısacası toplumun farklı kesimlerinden pek çok insan bu sürece dâhil oluyor. Twitter’da okumuştum: Başbakanın “Bu meydanlardakiler 28 Şubat’ta neredeydi?” sorusuna bir kullanıcı şöyle yanıt vermiş: “Kreşte”. Bu esprili cevaptan yola çıkarak pek çoğumuzun belki kreşte, belki anne karnında olduğu hatta henüz bu dünyaya teşrif buyurmadığı bir zamanda yaşanan Tiananmen Meydanı Olayları bundan tam 24 yıl evvel yaşanmıştı, hem de Çin’de.
Tank Amca
5 Haziran 1989, ilk başta seçmek biraz zor olsa da resimde en öndeki tankın önünde duran bir kişi var. Arkaya doğru uzayıp giden bu tanklar gövde gösterisi yapmak için tertip edilen bir resmi geçit töreni için o meydanda değiller. Evet gövde gösterisi yapılıyor fakat hedef kitle bizzat kendi vatandaşları. En öndeki amcanın ismi bilinmiyor, amca diyorum zira 1989 yılında üniversite öğrencisiymiş, eğer yaşıyorsa 40’lı yaşlarda olması muhtemel. Ne gariptir ki 1998 yılında Time dergisi tarafından “Time 100: Yüzyılın En Önemli İnsanları“‘ndan biri olarak gösterilen bu amcanın adı sanı bilinmiyor. 1990‘da Çinli lider Jiang Zemin‘le yaptığı bir röportaj sırasında Barbara Walters’ın bu protestocunun akıbetini sorması üzerine; Zemin, bu kişinin tutuklanıp tutuklanmadığını bilmediğini, ancak “kesinlikle ve kesinlikle öldürülmediğini” söylemiş. Pek inandırıcı gelmese de 10 sene görev yapmış koskoca devlet başkanı yalan söyleyecek değil ya.
1987’de istifa eden Hu Yaobang
Tank amca’dan biraz geriye gidip olayların başlama sebebine bakacak olursak, görünürdeki sebep 1987 yılında Çin Komünist Partisi Genel Sekreterliği görevinden istifa eden ve 1989’da ölen Hu Yaobang için yas tutmaktı. Arka plandaki asıl sebep ise 1978’den itibaren Deng Xiaoping tarafından uygulanan siyasi ve ekonomik liberalleşmeyi öngören bir dizi reformlardı. Bu reformlara iki farklı açıdan yaklaşan iki grup vardı. İlk grup reformları yetersiz gören ve daha fazlasını isteyen öğrenci ve aydınlar, ikinci grup bu reformlar yüzünden işsizlik ve enflasyon ile burun buruna gelen ve reformların fazla ileri gittiğini düşünen sanayi işçileriydi. Hu Yaobang ilk gruba verdiği destek ve Mao devrinden kalma sisteme getirdiği eleştiriler yüzünden zorla istifa ettirilmişti. Bu durum onu öğrencilerin ve aydınların gözünde bir sembol haline getirdi ve ölümüyle olayların fitili ateşlendi.
Sonrasında yaşananlar aslında şu an Gezi Parkı vesilesiyle yaşananlara benzer. Önce öğrenciler sokağa döküldü, Çin hükümeti öğrencileri iç karışıklık çıkarmakla suçladı( bkz. çapulcu), öğrenciler bu ifadeyle daha da öfkelendi ve sayıları daha da arttı. Eylemcilerin talepleri basın ve ifade özgürlüğünden başlayıp Çin Komünist Partisi’nin iktidarına son verilmesine kadar vardı. Öğrencilere müdahale edildiği haberi gelince gösterilerin dozu daha da arttı ve Şangay başta olmak üzere diğer şehirlere de sıçradı. Öğrencilerin görüşme talepleri mevcut iktidar tarafından sadece Çin Komünist Partisi tarafından atanmış temsilcilerle görüşüleceği söylenerek reddedildi fakat öğrenciler atanmış değil seçilmiş temsilcilerle görüşülmesinde ısrarcı oldu. Gösterilerin devamında açlık grevi başlayınca ilk başta reformlara ve gösterilere karşı olan işçi sınıfı da öğrencilerin sadece kendilerini düşünmediklerini, Çin için kendilerini kurban ettiklerini belirterek eylemlere destek vermeye başladı. Olay tam bir infiale dönüştü ve hükümet tarafından olayların güç kullanarak bastırılması kararlaştırıldı. Bu karar üzerinde, 3 Haziran’da süngü takmış birlikler ve zırhlı araçlarla meydana hücum edildi. Alanda bulunan muhabirler, ordunun rastgele ateş açtığını ve kendi askerleri dahil pek çok kişiyi vurduğunu söyledi. Bu hücumdan sonra meydan boşaldı ve askerler zırhlı birliklerle meydana hareket etti. İşte tam o anda bizim Tank Amca ortaya çıktı ve alanda bulunanlar tarafından tankların önünden çekilene kadar eylemini sürdürdü.
‘Tank Amca’nın videosunu buradan izleyebilirsiniz.
