Türkiye’de Bilimin Durumu

Türkiye’de yaşayan ve yaşamış olan istisnasız herkesin kafasında yıllardır süregelen bir soru var. Bugün bir kahvehanenin önüne gidelim, biraz sohbeti dinleyelim, emin olun çok geçmeden yine bahsettiğim soruyu duyacağız : “Ne olacak bu memleketin hali?” Bu sorunun bu topraklarda sorulmaya başlama tarihini saptamaya kalksak, 1600’lü yıllara kadar gidebiliriz. Çünkü yaklaşık 400 yıldır (Osmanlı’nın Duraklama Devri’ne girişinden beri) sorun aynı : Çağa ayak uyduramıyoruz. Peki bir soru daha soralım, sizce Batı’da bilimin egemen oluşu ve yükselişi yaklaşık kaç yıl önce başladı ? Cevap : 400 yıl. Kahvehane sorusunu biraz daha açalım, memleketin halinde ne var ? Neler yok ki. Üretemiyoruz, ekonomimiz gelişmiyor , enflasyon gittikçe artıyor, dünyadaki itibarımız gün geçtikçe daha da azalıyor. Tüm bunların sonucunda ülkemize katkısı olan uluslararası yabancı akademisyenler bir bir ülkeden ayrılıyor.(Bunun en somut örneklerini Bilkent’li öğrenciler çok daha rahat görebilir.) Sonuç : Ülkede yaşamakta olan herkesin hayat standardı düşüyor ve sonuçta mutsuz bir toplum olup çıkıyoruz.

Bu kadar karmaşık ve meşakkatli gözüken bahsettiğimiz sorunların aslında çok basit ve tek bir çözümü var : Bilim ve Eğitim. Bu yazıda eğitim konusunun üzerinde durmayacağım çünkü başlı başına ele alınması gereken, çok fazla sorunun olduğu bir eğitim sistemimiz var. Biz zaten belli bir mesafe kat ettiğimiz kurumlarımızdan bahsedelim : üniversiteler.Üniversite derken son 10 yılda açılmış apartmanlardan bahsetmiyorum elbette. Dünya standartlarında akademisyenlerin olduğu köklü üniversitelerimizden bahsediyorum. Bu üniversitelerde ciddi bir temel bilim eğitimi veriliyor ve bilimle uğraşmayı gerçekten isteyip bu okullarda okuyan insanlarımız ABD ve Avrupa’da ilk 10’da olan (Harvard,Cambridge,MIT vs.) çok nitelikli yerlere doktora yapmaya gidiyorlar. Demek istediğim şey şu ki, bu ülkede ciddi anlamda, hem hoca hem de öğrenci olarak nitelikli bir insan kaynağı var. Buradaki tek sıkıntımız, devletin gereken desteği vermemesi ve bu insanlarımızın potansiyellerinin tamamını yansıtamaması.

Sorunlardan çok bahsettik. Şimdi neler yapabileceğimize bakalım. Çeşitli ülkelerin tarihsel gelişimine baktığımızda, bir ülkede belli bir olgunun gelişmesi için genelde 2 sebepten biri gerekir :

Devlet, halk için geliştirir ve halkın katılımını çeşitli yollarla sağlar.
Halk (ya da sözünü dinletebilecek nitelikli bir kitle) devletten talep eder.

Birinci maddenin üzerinde durup vaktinizi ve vaktimi harcamak istemiyorum. Bizim bu noktada yapmamız gereken şey, devletten adım beklemeden kendimiz ve ülkemiz için bir adım atmaktır. Fazla vatansever düşünmüyor olabilirsiniz, ama en azından kendi arzularınızı, yapmak istediklerinizi düşünün. “Coğrafya insanın kaderidir.” sözüne boyun eğmek zorunda değiliz. Ortalama 70 yıllık yaşamımızı ülkemizi yönetenlerin sınırladığı kadarıyla yaşamak zorunda değiliz. İçinde bilim yapma tutkusu olan, ömrünü buna adamak isteyen tüm insanlarımız için buraya 2 söz bırakalım :

“Eğer kozmik bir amaç peşinde koşuyorsak, kendimize yakışan bir hedef bulalım.”

Carl Sagan

“Bilim ve sanat, bir kuşun iki kanadı gibidir. Bu iki kanadı kullanabilen toplumlar uçar ve özgür olurlar. Uçamayanlar ise tavuk olur… ‘Tavuk toplum’, önüne atılan bir avuç yemi gagalarken, arkadan yumurtalarının alındığının farkında bile olmaz!”

Bu 2 sözün özellikle muhattabı olması gereken öğrencilere sesleniyorum. Şu ana kadar yazdıklarımın tamamının farkında olan bilinçli liseli öğrencilerin bile kafasından silip atamadığı bir endişe var, çok iyi biliyorum : Maddi kaygı. Şimdi burada Türkiye’de bilimle uğraşırsanız zengin olacaksınız diyipte sizi kandıracak değilim. Ancak şunun farkında olmamız gerekiyor, Türkiye ve Batı, çoğu açıdan olduğu gibi meslek ve para ilişkisi açısından da çok farklı iki coğrafya. Bunun kanıtı için aşağıdaki tabloyu incelemeniz yeterli olacaktır.

NOT : Ülkemizde esamesi okunmayan Kimya Mühendisliği,Fizik gibi bölümlerin diğer mühendisliklerle olan farkına dikkat çekmek isterim. Diğer meslekler için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz.
*Wall Street Journal Araştırması (ABD) ( http://online.wsj.com/public/resources/documents/info-Degrees_that_Pay_you_Back-sort.html)

Ülkemizin ve dünyamızın sorunlarının çözümlenebilmesi için, daha yaşanılabilir bir dünya için, insanoğlunu hayvanlardan ayıran (biyolojik olarak değil,kültürel olarak) en büyük faktör olan “sorgulama” için, kendinize yakışan hedefi bulmak, yaşamımızı ve dünyamızı biraz olsun “anlamlandırabilmek” için bilimle kalmaya devam ediniz.