Kelebeklerin oluşumu genel olarak bilinen bir süreçtir. Önce bir tırtıl çıkar yumurtadan, yaprakları kemire kemire ilk halinin yüz katı büyüklüğüne ulaşacak biçimde gelişir ve kendine bir koza yapmaya karar verir. Bu kozanın içinde bir süre kalırlar ve dışarı çıktıklarından rengarenk, ihtişamlı kanatlara sahip olurlar. Peki kozanın içinde ne oluyor da bu kadar çarpıcı bir değişim geçiriyor bu minik canlılar?
Larvanın kanatlı bir canlıya dönüşmesi kelebeklere özgü bir olay değildir. Güveler, arılar, sinekler ve karıncalar gibi bazı böcek türlerinde de benzer gelişme evreleri görülür. Hepsinin yaşamlarında beslenmeyi bırakıp değişim geçirdikleri bir dönem vardır. Böceklerin yaklaşık olarak yüzde sekseni metamorfoz adı verilen bu değişimi geçirir. Aynı şekilde, tüm tırtıllar kelebeğe dönüşmez. Bazıları güveye dönüşür. Genel olarak bir tırtılın kelebek mi yoksa güve mi olacağını anlamak, bu konuda bilgili kişiler için zor değildir.
Metamorfozun gerçekleşmesi ise tırtılın kozaya içinde kalması ile başlar. Kozanın içindeyken tırtılın tüm organları sindirilir, sadece imajinal disk adı verilen düzenli ve küçük yapılar bir arada kalır. İmajinal disk ismi basık ve yuvarlak bir şekle sahip olduklarından ötürü verilmiştir. Bu yapılar tırtılın kelebeğe dönüşümü sırasında adeta bir şablon görevi görür. Tırtıllarda; bacaklar, gözler, kanatlar gibi metamorfoz sonrası oluşacak olan her organ için farklı imajinal diskler bulunur. Bu diskler, tırtıl yumurtadan çıkıp beslenirken genelde uyku halindedir ancak bazı tırtıllarda işlevsel olup küçük kanatlar gibi oluşumların varlığına sebebiyet verebilir. İmajinal diskler hariç her şey sindirildikten sonra ise tırtıl, kozanın içinde çorba benzeri, sıvı bir hal alır. Bu sıvı hale geçiş sağlandığında imajinal diskler yeni hücre oluşumunu tetikler ve tırtıl yavaş yavaş kelebeğe dönüşmeye başlar. Metamorfoz sürecinin ne kadar süreceği kelebeğin türüne göre değişim gösterir. Genelde bu süre birkaç hafta ile birkaç ay arasında farklılık gösterebilir. Kelebek, kozanın içinde bulunduğu sürece tehlikelere karşı savunmasız durumdadır. Ayrıca araştırmalar tırtılların kelebeklerle benzer davranışlara sahip olduğunu ve tırtılların öğrendikleri bilgileri kelebeklerin de hatırladığını göstermektedir. Bu da kelebeklerin beyinlerinin hafıza ve anıları saklayan kısımlarının sıvı hale gelmediğine işaret eder.
Kaynakça:
https://www.newscientist.com/article/dn13412-butterflies-remember-caterpillar-experiences/
https://www.scientificamerican.com/article/caterpillar-butterfly-metamorphosis-explainer/
https://a-z-animals.com/blog/how-does-a-caterpillar-turn-into-a-butterfly/
https://www.zmescience.com/ecology/animals-ecology/how-caterpillar-turn-butterfly-0534534/
https://www.pexels.com/photo/macro-photo-of-butterfly-perched-on-pink-flowers-3805975/
https://www.pexels.com/photo/yellow-and-black-butterfly-2671074/
