Anlamsal Değişim: The Clash – Rock the Casbah

Sanat, insanın kendisini yansıtma biçimidir. Sanatçı bu düşünceyle çıktığı yolda dönemin toplumsal, kültürel ve politik yapısını kendi iç dünyasıyla harmanlayarak yeni yapıtlar oluşturur. Şarkılar, resimler, tiyatro oyunları ve sinema gibi daha birçok farklı alanda verilen bu eserler bir bakıma döneme yapılan olumlu veya olumsuz bir eleştiri niteliğindedir. Peki, tarihi olaylar bu eserler aracılığıyla nasıl aktarılmıştır? Acaba sanatçının yansıtmaya çalıştığı tarihi, politik mesajlar halk tarafından doğru bir şekilde anlaşılmış mıdır? Yoksa toplum onu kendi istediği şekilde mi biçimlendirmiştir? Bu soruların cevapları The Clash adındaki İngiliz grubun Rock the Casbah şarkısında saklıdır. Tarihi bir olaya politik bir eleştiri getiren bu şarkı, daha sonradan dönemin Amerika Birleşik Devletleri askerleri tarafından farklı bir şekilde yorumlanmıştır. Grup üyelerinin yansıtmak istediğiyle bazı ordu mensuplarının yorumu farklılık göstermiştir.

Dönemin Koşulları

Görsel 1: Ayetullah Humeyni

Rock the Casbah 1979 Devrimi sonrası İran’ın yeni lideri Ayetullah Humeyni’nin rock müziğini ülkede yasaklamasına bir eleştiri getirmiştir. 1979 öncesi İran, Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından yönetilmekteydi. İran’ın son monarşik lideri Pehlevi’nin benimsediği politika, modernleşmeyi batıcı bir açıyla hem ekonomik hem de kültürel olarak destekleyen bir yapı içerisindeydi. Lakin Pehlevi’nin bu modernleşme sürecini otoriter ve baskıcı bir tutumla gerçekleştirmesi belli kesimlerin tepkisini çekmeye başladı. Bu tepkinin sebeplerinden biri, 1970 Petrol Krizi’nden sonra zenginleşen İran’da köyden kente artan göçler sonucu ortaya çıkan işsizlik sorunsalıdır. Petrolden sağlanan gelirlerin adaletsiz dağıtımı da farklı sosyokültürel kesimlerden insanların tepkisini çekti ve 1979’da İslam Devrimi gerçekleşti. Pehlevi’nin tahttan indirilmesinin ardından yapılan referandumla Humeyni, ömür boyu İran İslam Cumhuriyeti’nin siyasi ve dinsel önderi seçildi. Hukuk düzeni olarak İslami hukuk uygulanmasına geçildi. Kadınların başlarını kapamaları zorunlu kılındı. Batı müziğinin yanı sıra alkol de yasaklandı.

Rock the Casbah

“Rock the Casbah”, The Clash grubunun 1982 yılında Combat Rock albümüyle dinleyicinin beğenisine sunduğu şarkıdır. Bu albümde müzik listelerine girebilen tek The Clash parçası olma özelliğini taşıyan eser, dönemin İran İslam Cumhuriyeti’ndeki müzik yasağına bir eleştiri getirmektedir.

“The Shareef don’t like it. Rockin’ the Casbah. Rock the Casbah.” sözleri, The Shareef’in (Humeyni’yi kastederek) müziği ülkede yasaklamasına karşı koyulan tepkiyi sembolize etmektedir. Bu tepki sadece The Clash grubu ve batıyla sınırlı kalmamıştır. Humeyni’nin emirlerine uymayan insanların evlerinin bombalanması kararına karşı çıkan pilotlar da tepki olarak kokpitlerinde rock müziği çalmışlardır. Şarkının “Degenerate the faithful with that crazy Casbah sound.” sözleri bu konuda dikkat çekmektedir. Bu sözlerde Humeyni’nin müzik yüzünden ülkedeki insanların dinlerinden sapacakları korkusu anlatılmıştır.

Parçanın düşük bütçeli klibini incelediğimizde politik kültüre yapılan göndermeler görmekteyiz. Video boyunca grubun arkasında gözüken petrol rafinerisi Orta Doğu’yu karıştıran enerji kaynaklarını sembolize etmektedir. Bir diğer gönderme ise Humeyni’nin koyduğu alkol yasağıyla ilgilidir. Başa geçtiği günden beri müzik ve alkolü yasaklayan Humeyni’nin bu tutumuna karşı klipte oynatılan ve yerel kıyafetler giyen kişiyi bira içerken görmekteyiz. Bu kişinin klip boyunca geleneksel Yahudi kıyafetlerini giymiş biriyle dolaşması da Pehlevi zamanında iyi giden İran-İsrail ilişkilerini hatırlatmaktadır.

Görsel 2: The Clash’in “Rock the Casbah” şarkısının klibinden bir kesit. Grubun arkasında enerji için yapılan savaşları sembolize eden petrol rafinerisi gözükmektedir.

Farklı Yorumlanan Bir Şarkı

The Clash grubu, “Rock the Casbah” şarkısıyla bir düşünceyi savunmuş. Lakin bu fikirler bütün herkese aynı şekilde aktarılabilmiş midir? Bu sorunun cevabı Operation Desert Shield diye adlandırılan nam-ı diğer Körfez Savaşı’nda saklıdır. Bu parça, operasyon öncesi askeri radyoda çalınan ilk şarkı olma özelliği taşımaktadır. ABD ordusu bu şarkıyı kullanarak askerlere motivasyon sağlamayı amaçlamıştır ve bu hedef doğrultusunda Rock the Casbah, operasyonun simgesi hâline gelmiştir. Şarkıda geçen “Drop your bombs between the minarets, Down the Casbah way.” sözleri bu şarkının farklı yorumlanmasına neden olmuştur. ABD ordusunun yorumu minareler arasına bomba atılması şeklindedir. Bu anlam karışıklığı içinde grubun solisti Joe Strummer, sözlerin aslında silahları indirip barışı kucaklamayı anlattığını söylemiştir. Şarkının bütünü incelendiğinde de çıkan anlam bu olmasına karşın ordu mensupları şarkının geri kalanıyla ilgilenmemişlerdir. Bu da aslında savaş karşıtı olan The Clash’i bir anda 2006 yılında “Top 50 Conservative Rock Songs” listesine sokmuştur. Savaş karşıtı bir şarkı bir anda tutucu, milli bir görüşü destekleyenlerin parçası hâline gelmiştir.

Görsel 3: Klipte Humeyni’nin koyduğu alkol yasağını eleştirmek için bira içen ve toplumun geleneksel kıyafetlerini giymiş kimse.

Değişim

1982 yılında çıkan ve dönemin tarihsel gerçekliğini anlatan bir eserin sekiz yıl sonra nasıl anlamsal değişime uğradığını inceledik. Zamanla evrilen politik kültür, şarkının anlamsal bütünlüğüyle oynamış. Bu bağlamda ele alındığında bir dönemin politik kültürüne damga vuran The Clash grubunun Rock the Casbah şarkısı değişen toplum yapısıyla yeni anlamlar kazanıp adından bir kez daha söz ettirmiştir.

Şarkının Klibi:

Kaynakça

https://en.wikipedia.org/wiki/Gulf_War

http://genius.com/The-clash-rock-the-casbah-lyrics

https://moodle.bilkent.edu.tr/2015-2016-spring/file.php/1380/Rock_Casbah.pdf

Görseller

Görsel 1: https://static-secure.guim.co.uk/sys-images/Guardian/Pix/pictures/2009/1/29/1233246280180/Ayatollah-Khomeini-Irania-001.jpg

Görsel 2: https://www.youtube.com/watch?v=bJ9r8LMU9bQ

Görsel 3: https://www.youtube.com/watch?v=bJ9r8LMU9bQ

Kapak Görseli: http://assets.rollingstone.com/assets/images/video/the-clash-rip-through-white-man-in-hammersmith-palais-live-20130819/clash-624-1376668889.jpg