Bugün enflasyon üzerine bir yazı yazmayı düşünüyordum. Hazır eylül rakamları da açıklanmışken çok yerinde geldi bana. Ama sonra düşündüm ki ben ekonomi bölümünde okuyup kendimce bir şeyleri idrak etmeye başlamışken yazıyorum yazılarımı ancak halktan birileri ne der şu enflasyon işine? Arkadaşlarla otururken dedim sorayım insanlara nedir bu enflasyon meselesi arkadaş. Amacım kimseyi küçük görmek ya da bilmediklerini için gülmek değil, sadece ülkenin iktisadi açıdan en önemli meselelerinden biri olan enflasyon, onlara göre neydi. Malumunuz biz kahvelerde kurtarırız ülkemizi. Gelin bakın ne kadar ilginç sohbetler ettik.
Öncelikle enflasyon nediri sorabileceğim kimseler bulmalıydım. Tabi durduk yere gidip sorarsam deli gibi görünmekten korktum. Yan masada bir minik vardı 8-10 yaşlarında, ona bir kaş göz ettim. Kendince oynuyor, meyve suyunu içiyordu. Dedim ki enflasyon nedir biliyor musun? Ağabey dedi, o ne ben hiç duymadım. Annesi güldü. Yaşına göre soru sorsana evladım, dedi. Ona bir araştırma yaptığımı söyledim. Alışkanlık işte sordum öylesine dedim, güldüm. Sonra size bir soru sorabilir miyim dedim ve önce anneye sonra da babaya sordum sorumu, “enflasyon nedir”. Bana birkaç cümle ile anlatabilir misiniz? Önce anne cevapladı. Enflasyonda, geçen seneki kâr ile bu seneki kara bakıyormuşuz. Daha sonra da zararda isek paramız değer kaybediyormuş. İşte enflasyon da paranın değer kaybetmesiymiş. Bunu merkez bankası ayarlıyormuş. Dedim ki kendi kendime, biraz bir yerinden yakaladı ama tam cevap gelmedi. Teşekkür edip babaya döndüm. O da bazı ürünlere bakıyorlar, ama baktıkları ürünler saçma sapan, at nalı bile var baktıklarında dedi. Onları hesaplayıp enflasyonu buluyorlar dedi. Haberlerde duyuyoruz biber tavan yaptı, patlıcan zam rekortmeni diye işte bunları enflasyon yapar dedi. Ona da teşekkür ettim. Konuşmamızı işiten diğer masadaki yaşlı bir amcam oradan laf uzatıverdi. Oğlum dedi. Enflasyon olursa zam olur, bizleri zam ilgilendirir. Enflasyon çok kötü bir şey dedi. Ben de madem kaşındın amca bir soru daha sorayım dedim içimden. Amca dedim, o zaman enflasyon düşerse ne olur dedim. Oğlum enflasyon kaç senedir düşüyor ama fiyatlar hep artıyor dedi. Ben bu işi bir türlü anlamadım dedi. Haklısın amca dedim ve önüme döndüm. Hazır güvenim yerime gelmişken bir de genç birine sorayım şu soruyu dedim. 25 yaşlarındaki garsona ses ettim. Bir çay söyledim ve bir dakika deyip sorumu sordum. Aldığım cevap çok netti, “Ülkedeki parayla ilgili bu konu abi. Enflasyon kötü bir şey. Aman hiç olmasın, sonra fiyatlar artıyor dedi.”
Yukarıdaki sohbet o gün o ortamda edildi belki ama aslında bu sohbet Türkiyenin her hangi bir yerinde de edilebilirdi. Neden diyecek olursanız, bu meseleyi tam bilmiyoruz ne yazık ki. Her yerde, haberlerde enflasyon artmış ya da azalmış haberlerini görüyoruz fakat ne olduğunu tam bilmiyoruz. Bir kez daha söyleyeyim. Amacım insanları küçük görmek değil. Bu soruyu sorduğum insanların hepsi en az lise mezunuydu ve hiçbiri tam manasıyla cevap veremedi. Keşke bizleri yakından ilgilendiren bu meseleyle ilgili dersler ya da eğitimler versek insanlarımıza. Geçen yazıyı da eğitime bağladık ama eğitim hakikaten şart. İnsanlarımız bilmeden ekonomi hakkında konuşuyor, eleştiriyor, yazıp çiziyor. Aslında özünde, insanlar rahatlarsa ekonomiden memnunlar, değillerse hükumeti suçluyorlar. Karşımıza da haliyle parti taraftarları çıkıyor.
Lafı çok uzatmadan tanımı yapayım. Enflasyon; mal ve hizmetlerdeki genel fiyat seviyesinin, bir dönemden diğer döneme değişimidir. Bu değişim negatif de olabilir, pozitif de. Başka bir deyişle, insanların alım gücündeki değişimdir. Yani 2013’te 100 liraya aldığınız ürünlerin aynılarını, 2014 yılında 110 liraya alıyorsanız enflasyon yaklaşık %10’dur ve alım gücünüz azalmıştır. Evet, yukarıdaki anlatımlar bazı noktalarda haklıydılar ancak bir noktada kesinlikle yanılıyorlardı ve bunun altı çizilerek söylenmeli. Enflasyonun düşmesi demek fiyatlar azalıyor demek değildir. Örneğin, enflasyon geçen sene %20, bu sene %10’sa enflasyon düşmüştür, ancak bu sene fiyatlar yüzde 10 artacak demektir. Yani enflasyonun düşmesi zamların artış miktarının azalması demektir bir noktada. Sözün özü, doğrusunu bilmekte fayda var.
Bu arada enflasyon rakamlarını verip öyle bitirelim bu yazımızı. Enflasyon, eylül ayı itibariyle, TÜFE’de yıllık bazda %7.88, ÜFE’de ise yıllık bazda %6.23 olarak açıklandı.
resimler için:
http://www.hangikredi.com/bilgi-merkezi/wp-content/uploads/2013/03/subat-2013-enflasyonu.jpg
http://image.haber7.com/haber/haber7/photos/ac_karna_alisveris_zararli13679311060_h1023379.jpg
http://www.bodytr.com/wp-content/uploads/2010/12/marketteki-icecek-reyonunda-bir-kadin.jpg
