İçki alemlerinin gizemli bir cazibesi vardır. Sessiz geceleri neşelendirir, beraberinde getirdiği alemler ile çoğu zaman gevşetir. Alkolün etkisiyle hafif keyiflenirsiniz; müziğin sesini biraz daha güzel oluverir. Alkol sayesinde pek çok müdaviminin günlük kaygılarını unuttuğu bir iki saat olur. Günlük problemlerden uzaklaşınca en sevecen, samimi, sıcakkanlı hallerine dönüşürler. Nadiren ise içlerinden bir aslan çıkıverir. Her iki şekilde de alkolün etkisiyle olduklarından başka birine dönüşüverirler. Yaşadıkları hayat tatlı bir illüzyona dönüşür. Bu tatlı illüzyonlar, her ne kadar masum gözükseler de bir hayli bağımlılık yapıcıdırlar. Müdavimlerini tekrardan içki alemlerine iter, sonu gelmez bir döngüyü başlatıverirler. İçki alemleri Osman Cemal Kaygılı tarafından işte böyle yansıtılır.
Kaygılı’nın köşe yazılarında yansıtılan eski İstanbul meyhane kültürü Can Yayınları sayesinde kitap sayfalarına taşınıyor. Eski İstanbul Akşamcıları eserinde şehrin her kesiminin ortak sorunu haline gelmiş ayyaşlık, nedenleri ile gözler önüne seriliyor. Meyhane kültürü üzerine yazılmış sayısız eserden farklı olarak, Kaygılı’nın karakterlerini yargılamak yerine onlarla empati kuruyor hatta çoğu zaman onlara acıyorsunuz.
Köşe yazılarının detaylarına inmeden önce Kaygılı’dan bahsetmek isterim. Kaygılı, 1890 yılında İstanbul mahalle ortamının içinde yetişmiş ve 1945 yılında İstanbul’da hayatını kaybetmiştir. Üç tane roman; çok sayıda öykü, kısa mizah yazıları, tiyatro ve inceleme yazıları yazmıştır. Eserlerinde genellikle İstanbul’un kenar mahallelerini ve bu mahallelerin sakinlerinin günlük hayatını anlatmıştır.
Eski İstanbul Akşamcıları’na dönecek olursam, yapıttaki karakterlerin pek çoğu sanki tanıdıktı. Hepsinin içinde toplumun pasif kesiminin izleri vardı. Rakıyı ailevi problemlerinden kaçmak, çocukları veya eşleriyle kavga etmemek için içiyorlardı. Bazıları ise sevmeye sevmeye ekonomik sıkıntılar nedeniyle gittikleri işlerinin yorgunluğunu atmak için rakıyı seçerdi. Kimisi de geçmişte yaşadıkları aşk acılarını unutmak için her gece meyhanelerin yolunu tutardı. Nadiren ise, bağımlı olduklarını ve rakının hoşlarına gittiğini söyleyenler çıkardı. Hepsinin ortak yönü ise sarhoşluk illüzyonunu hayatlarını değiştirmek veya en azından birkaç saatliğine unutmak için kullanmasıydı. Anladım ki bu karakterler zaman içinde tarihin sayfalarına karışmamıştı. Her biri, günümüz toplumunun bir aynasıydı. Günümüzün çaresiz toplumu da hayallerini veya en büyük arzularını gerçekleştirmek için gereken çabayı sarf etmektense oturdukları yerden hayaller kurmayı tercih ediyordu. Geçen yıllar toplumun karakterini değiştirmeye yetmemişti.
Toplumun yapısının değişmemesinin nedeni ise, kolay çözümlere ve kestirmelere alışmış olmamızdı. Sorunların üstesinden gelmek için gereken, eyleme dönüşemeyen kuru bir özgüvenden çok daha fazlasıydı. İstek ve yoğun çalışma gerekiyordu. Bu özveriyi göstermektense meyhane masalarında değiştirmek istedikleri işlerinden yakınmak veya maaşların düşüklüğünü tartışmak çok daha kolaydı. Pek çoğu için ekonomik yetersizliklerine bir de içki masraflarını ekleyerek hayatlarını daha da zorlaştırmak onlar için adete bir alışkanlığa dönüşmüştü. Ancak bu durumunda tamamen toplumu suçlamak haksızlık olurdu. Ekonomik durum, işsizlik ve genel anlamıyla yozlaşmış bir düzen insanların özgüvenini yıkıyordu. Umut bulamayan vatandaşlardan bazıları ise çözümü meyhane masalarında bulmayı seçiyordu.
Her ne kadar umutsuz dönemlerden geçilse de, Kaygılı’nın köşe yazıları bana problemlerini çözmek için gereken çalışmayı göstermeyen insanların ortak sonunu gösterdi. Hayatıma yön verebilmek için disiplinli olmam gerektiğini hatırlattı. Hayatımı alkolün yardımı ile yarattığım toz pembe hayaller etrafında döndürmeyecektim. Kaygılı’nın tavsiyelerine ihtiyaç duyduğuna inanan herkese Eski İstanbul Akşamcıları’nı tavsiye ediyorum.
Kaynakça
- Kaygılı, Osman Cemal. “Eski İstanbul Akşamcıları”. Can Yayınları Kısa Miras, 2021.
- Osman Cemal Kaygılı Kimdir? Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Türk dili ve Edebiyatı. www.turkedebiyati.org/yazarlar/osman-cemal-kaygili.html
Görsel Kaynakça
- Şenol, Fırat. Eski İstanbul Meyhaneleri Tarihi, Fey, 26 May 2015. feymag.com/Haberler/Detay/Tarih/Eski-Istanbul-Meyhaneleri
