Kurtlar Vadisi, 2000’li yılların başına damga vurmuş, yönetmenliğini Osman Sınav’ın yaptığı uzun metrajlı bir mafya dizisidir. Başrollerde Necati Şaşmaz, Özgü Namal, Oktay Kaynarca, Selçuk Yöntem ve Zafer Ergin yer almaktadır. Dizide, Türkiye’deki devlet-mafya ilişkisi ve derin devlet “Polat Alemdar” miti altında işlenmektedir. 2003-2005 senelerinde, “Kurtlar Vadisi” ismi ile, dizinin ilk 97 bölümü yayımlanmıştır. 2007 senesinde “Kurtlar Vadisi Terör” ün çekimleri başlanmış, fakat dizi 2. bölümünden sonra RTÜK tarafından yayımdan kaldırılmıştır. Terör versiyonun devam niteliğinde “Kurtlar Vadisi Pusu” dizisi çekilmiş ve 2016 yılında 300.bölümü ile final yapmıştır. Ayrıca serinin dört adet sinema filmi de mevcuttur.
Kurtlar Vadisi, yayımlandığı ilk günden itibaren medyada önemli bir yer tutmuştur. İlk üç sezonu Show TV’de, dördüncü sezonu ise Kanal D’de yayımlanan dizi, Perşembe akşamlarının vazgeçilmezi olmuştur. Yüksek reyting oranları ve seyirci kitlesi, eleştirileri de beraberinde getirmiştir. Bir kesim, dizinin ana karakteri Polat Alemdar’a ve diziye büyük hayranlık duymuş ve diziyi bir fenomen haline getirmiştir. Öte yandan, dizide yer alan şiddet teması, milliyetçilik kavramı ve Türk-İslam sentezi büyük eleştirilere maruz kalmıştır. [1] Başrol Polat Alemdar’ın amaçları doğrultusunda cinayeti meşrulaştırması, şiddete özendirmesi ve kadının her anlamda ikinci planda kalması eleştiriler arasındadır. Dizi, akademinin de ilgisini çekmiş, dizinin genç kuşak üzerindeki etkilerini inceleyen araştırmalar yapılmış, toplumun diziden nasıl etkilendiği incelenmiştir. [2]
Dizinin Türkiye gerçekleri ile olan bağlantısı, dizinin gündeme vurmasının sebeplerinden bir tanesidir.
Susurluk Kazası
3 Kasım 1996 senesinde, Balıkesir-Bursa karayolunda meydana gelen bir trafik kazası, skandalları ve Türkiye gerçeklerini ortaya çıkarmıştır. Susurluk mevkiinde gerçekleşen kazada, siyah renkli bir Mercedes ile kamyon çarpışmıştır. Mercedes marka aracın içerisinde, eski emniyet müdür yardımcısı Hüseyin Kocadağ, DYP Şanlıurfa milletvekili Sedat Bucak ve organize suç örgütü üyeliğinden İnterpol tarafından aranan Abdullah Çatlı yer alıyordu. Aracın içerisinden çıkan ruhsatsız silahlar, sahte kimlikler ve pasaportlar, devlet ile mafyanın iş birliği içerisinde olduğu iddialarını beraberinde getirmiştir.[3] Dönemin başbakanı Tansu Çiller’in, “Bu ülke uğruna, devlet uğruna kurşunu atan da, kurşunu yiyen de her zaman bizim için saygıyla anılır, onlar şereflidirler”[4]açıklamaları, mafya devlet iddialarını güçlendirmiştir.
Kaza ile ilgili devlet yetkilileri tarafından net bir açıklama yapılmamıştır. Fakat kaza, yıllar geçse de kamuoyunun gündemindedir. Bu sırada yeni bir dizi projesi için kollarını sıvayan Osman Sınav, Susurluk Kazası sonrasında ortaya çıkan devlet-mafya ilişkisi temalı bir dizi hazırlamaya karar vermiştir. Böylelikle, kazadan ilham alınarak Kurtlar Vadisi dizisi ortaya çıkmıştır. Dizinin yapımcı veya senaristlerinden resmi bir açıklama olmamakla beraber, Susurluk Kazasında hayatını kaybeden Abdullah Çatlı’nın Polat Alemdar olduğuna, Süleyman Çakır’ın ise, dönemin mafya babalarından Alaattin Çakıcı olduğuna yönelik düşünceler vardır.
Ergenekon Davası
Susurluk Kazası sonrasında ortaya çıkan derin devlet kavramı, pek çok spekülasyona ve teorilere yol açmıştır. Halk, “sürekli aydınlık için bir dakika karanlık” gibi eylemler düzenlemiş, derin devlet gerçeğini öğrenmek istemiştir. Fakat dönemin siyasileri tarafından yapılan açıklamalar kendi içerisinde çelişkiye düşmüş, devlet-mafya ilişkisi vatandaşın gözünde açıklığa kavuşmamıştır. [5]
27 Temmuz 2007 günü, Ümraniye’de bir gecekonduda gerçekleştirilen bir operasyon ile derin devlet kavramı, yeniden gün yüzüne çıkmıştır. Operasyonda 27 adet el bombası ele geçirilmiş, el bombalarının sahibinin emekli bir astsubay olduğu iddia edilmiştir. [6] Böylece Ergenekon soruşturması başlatılmıştır. Soruşturmada farklı dosyalar birleştirilmiş ve pek çok iddianame hazırlanmıştır. İddianamede, Ergenekon’un bir terör örgütü olduğu, Türkiye Cumhuriyeti Devletini cebren ortaya kaldırmayı hedeflediği ifade edilmiştir. Örgüt üyeleri, yıllardır devam eden “derin devlet ”in bir parçası ve uzantısı olarak nitelendirilmiştir. [7]
Ergenekon Davası uzun yıllar devam etmiş, gelişmeler kamuoyu tarafından yakından takip edilmiştir. Davanın hukuksuz ve dayanaksız olduğunu iddia edenlerle beraber, davayı sonuna kadar destekleyenler de olmuştur. Dava, 21 Nisan 2006’da usul ve esas yönünden Yargıtay kararı ile bozulmuştur.[8]
Soruşturma, Kurtlar Vadisi dizisini yeniden gündeme taşımıştır. Ergenekon Davası gündeme gelmeden bir ay önce, dizide Polat Alemdar ve İskender Küçük arasında derin devlet hakkında bir diyalog gerçekleşmiştir. Dizinin devam eden bölümlerinde Polat Alemdar dış güçler tarafından desteklenen “derin devlet” ile mücadele etmiştir. Dizideki bu gelişmelerden bir ay sonra Ergenekon Davası başlamıştır. Kamuoyu, dizide yaşanan olaylar ile davanın benzerlik taşıdığını iddia etmiş, pek çok vatandaş dizi sayesinde Ergenekon Davası’nın savcılar tarafından çözümlendiğini düşünmüştür.[9] Dizideki İskender Büyük ’ün Ergenekon Davası sürecinde yargılanan Veli Küçük olduğu iddia edilmiştir. Dava duruşmaları sırasında savunma yapan Muzaffer Tekin, Kurtlar Vadisi dizisi ile iddianamenin örtüştüğünü söylemiştir.[10]
Kurtlar Vadisi, siyasi olayların yanı sıra, Türk dizi tarihine yaşattığı ilkler ile de gündeme gelmiştir.
2004 yılında, dizinin 43. bölümünde vurulan Süleyman Çakır’ın 45. Bölümdeki ölümü, dizinin izleyenleri tarafından büyük bir üzüntü ile karşılanmıştır. 45. bölümün yayımlanmasının ardından Türkiye’nin farklı yerlerinde, Süleyman Çakır adına cenaze namazları kılınmış, mevlitler okutulmuş ve gazetelere vefat ilanları verilmiştir.[11][12]
Dizi, 2005 yılında Show TV’den Kanal D’ye 4 milyon dolara transfer olmuş, böylece transfer ücreti alan ilk Türk dizisi konumuna gelmiştir. 2005 yılında yayımlanan sezon finalinde 29 milyon 500 bin dolar reklam geliri ile, yayımlandığı dönemde rekor kırmıştır. [13]
Kurtlar Vadisi, Hollywood yıldızlarının oynadığı ilk Türk dizisidir. Dizinin son iki bölümünde, God Father filminden Andy García, ABD’nin en büyük mafya babasını, Catwomen filminden Sharon Stone ise mafya babasının eşi rolünde yer almıştır. Dizinin çekimleri Los Angeles’ta gerçekleşmiştir. Çekimler, dizinin yayımlandığı dönemde medyanın büyük ilgisini çekmiş ve magazinlere konu olmuştur. [14]
Siyasiler tarafından da takip edilen dizinin senaryosuna yargı yolu ile müdahale edilmiştir. Dizinin senaristleri pek çok suçlamaya maruz kalmış, defalarca kez ifade vermişlerdir. [15] Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Polat Alemdar karakteri hakkında açıklamada bulunmuştur. Bu bağlamda, MİT’in hakkında açıklama yaptığı ilk dizi konumundadır.
Dizi, Afganistan’da da büyük bir etki yaratmış, ikon haline gelmiştir. Seneler süren savaş ve iç karışıklıklardan mazlum Afgan halkı, dizide yer alan devlet-mafya ilişkisinden çok etkilenmiş ve diziyi Afganistan’da yaşanan olaylar ile ilişkilendirmiştir. Afgan pazarlarında Polat Alemdar resmi ve figürleri taşıyan eşyalar satılmaya başlanmış, ülkedeki insanlar, “Keşke Polat Alemdar Afganistan’da olsaydı” şeklinde açıklamalar yapmışlardır. Afgan halkı ve Kurtlar Vadisi’nin bağlantısını inceleyen akademik çalışmalar gerçekleştirilmiştir.[16]
Kurtlar Vadisi, Türk dizi tarihinin önemli eserlerinden bir tanesi olmuş, yıllar geçse de popülaritesini kaybetmemiştir.
[1] İletişim kuram ve araştırma dergisi Sayı 22 Kış-Bahar 2006, s. 9-36
[2] https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/177884
[3] Michael M. Gunter (1998) Susurluk: The connection between turkey’s intelligence community and organized crime, International Journal of Intelligence and Counter Intelligence, 11:2, 119-141, DOI: 10.1080/08850609808435368
[4] https://www.youtube.com/watch?v=H__Rgmxgm8A
[5] https://www.youtube.com/watch?v=jexuOWaXTHs
[6] https://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2013/02/130217_rengin_ergenekon
[7] https://www.mei.edu/publications/turkeys-deep-state-and-ergenekon-conundrum
[8] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ergenekon_(%C3%B6rg%C3%BCt)
[9] https://www.youtube.com/watch?v=hYazmiPitdY&t=1s
[10] https://t24.com.tr/haber/tekin-iddianame-kurtlar-vadisiyle-ortusuyor,16321
[11] https://www.cnnturk.com/magazin/suleyman-cakir-kimdir-cenaze-namazi-kilinan-ilk-efsane-dizi-karakteri
[12] https://www.haberturk.com/medya/haber/66230-cakiri-unutmadik-acimiz-buyuk
[13] https://tr.wikipedia.org/wiki/Kurtlar_Vadisi_(dizi)#Ger%C3%A7eklikle_ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1
[14] https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/bu-sahneler-cok-konusulacak-3628695
[15] https://www.youtube.com/watch?v=hYazmiPitdY
[16] https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=121&Sayfa=83
