İtalyan oyun yazarı ve tiyatro yönetmeni Dario Fo’nun 1967 yılında kaleme aldığı tek perdelik oyun Japon Kuklası, ya da özgün adıyla Il pupazzo giapponese, geçtiğimiz ay boyunca her çarşamba günü Bilkent Tiyatro Salonu’nda sergilendi. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Tiyatro Bölümü üçüncü sınıf öğrencilerinin rol aldığı bu prodüksiyonun yönetmenliğini ise Ankara Devlet Tiyatrosu’nda pek çok oyun yöneten ve yönettiği bu oyunlar ile pek çok ödüle layık görülen üniversitemiz öğretim üyesi İlham Yazar üstlendi. Yazar, aynı oyunu daha önce Ankara Devlet Tiyatrosu bünyesinde sergilemiş ve bu oyun ile 2007-2008 Sanat Kurumu Övgüye Değer Yönetmen Ödülü’nü kazanmıştır.
İlham Yazar
Dilimize Egemen Berköz tarafından kazandırılan Japon Kuklası; oyun olarak bizlere, bir fabrikada insanlık dışı koşullarda çalışmak zorunda bırakılan işçilerin öyküsünü anlatır. Giderek artan iş yüküyle ve fabrika müdürünün baskılarıyla başa çıkabilmek için birtakım “güç veren” haplar yutmak zorunda kalan işçiler akıl ve beden sağlıklarını kaybetmeye başlamıştır. Onları makineleştiren bu sistem içinde var olmaya, hayatta kalmaya çalışırlar.
Oyunun ana karakteri Armida, saf ve iyi yürekli bir işçi kızdır. Fabrika yönetiminin ihmalkârlığından kaynaklanan bir kaza sonucu iki parmağını kaybetmiştir. Daha sonra da fabrikadaki ağır çalışma koşullarına dayanabilmek için yutmak zorunda kaldığı haplar sebebiyle akıl sağlığını yitirmiş ve bir süre akıl hastanesinde tedavi görmüştür. Hastaneden taburcu olup fabrikadaki işine döndükten sonra bir gün, iş arkadaşları onu Japonya’daki fabrikalarda uygulanan bir verimlilik artırma yönteminin, kendi çalıştıkları fabrikada da uygulanmaya başlayacağına inandırırlar. Bu yönteme göre tıpatıp fabrika müdürüne benzeyen, hatta onun söylediği sözleri bile söyleyebilen bir kukla fabrikada bir odaya yerleştirilecek ve çalışanlar müdüre sinirlendikleri zaman hınçlarını bu kukladan alabileceklerdir. Aynı gün fabrikanın müdürü, bozulan eski bir makineyi tamir etmeye çalışırken fabrikada üretimi durdurmamak için elektriği kesmemiştir ve bu sebeple akıma kapılarak hareket edemez hale gelmiştir. Müdürü bu halde gören Armida, onun bahsi geçen kukla olduğunu düşünerek harekete geçer…
Bilkent MSSF’nin temsilinden
Edebi açıdan bakıldığında Japon Kuklası, Nobel ödüllü yazar Fo’nun diğer oyunlarına kıyasla oldukça “minör” bir yapıt. Ancak başarılı bir yönetmen, işinin ehli bir teknik ekip ve yetenekli oyuncular tarafından sahneye konulunca oldukça kaliteli ve etkileyici bir yapım meydana gelmiş. Yönetmen, baştan sona akıcı ve tempolu bir oyun yaratarak seyircinin ilgisini oyun boyunca canlı tutmayı başarıyor. Oyunda dikkat çeken bir başka unsur ise kullanılan görsel ve işitsel ögelerin oyunun konusu ile tam bir uyum içerisinde olması. Parlak, sık sık yanıp sönen ışıklar, metalik renklerin ağırlıklı olarak kullanıldığı dekor ve tekdüze, elektronik tınılardan oluşan müzik ve ses efektleri oyunun ana temalarından olan makineleşme ve akli dengenin yitirilişi nosyonlarının seyirciye aktarılmasında ve hissettirilmesinde önemli bir rol oynuyor. Ve son olarak, oyuncuların böyle kısa bir oyunda bile karakterlerinin kişilik özelliklerini, duygularını ve düşüncelerini bu denli net yansıtması övgüye değer. Özellikle Armida ve Patron karakterlerini oynayan oyuncuların performanslarının oldukça etkileyici olduğunu belirtmeliyim.
Keyifle izlenen, bir yandan da izleyeni düşünmeye sevk eden bu oyunun önümüzdeki aylarda da tiyatro severlerle buluşacağını ümit ediyorum.
Temsilden önce (22 Kasım 2017)
Oyunun Künyesi
Adı: Japon Kuklası (Il pupazzo giapponese)
Yazan: Dario Fo, 1967
Çeviren: Egemen Berköz
Yöneten: İlham Yazar
İdari Asistan: Ebru Kaya Şahsuvar
Oyuncular: Ecem Aydın, Yeliz Balım, Selim Galip, Burak Günaydın, Orkun C. İzan, M. Burçak Kaya, Ege Kesmeci, Turgay Korkmaz, Beril Pozam, Yağmur Uzunoğlu
Işık Tasarımı: Yılmaz Ertekin
Dekor Tasarımı: Yılmaz Ertekin, Adnan Atalan
Teknik Görevliler: Ece Babayiğit, Emre Arslanbek, Doğuş Bilgin, Esra Sürgü
Dario Fo, eşi Franca Rame ile
Kaynakça:
http://bilnews.bilkent.edu.tr/japon-kuklasi-premieres-at-bilkent-theater-hall/
Dario Fo: People’s Court Jester, s. 437
İlgili oyunun tanıtıcı broşürü
Görsel Kaynaklar:
http://w3.bilkent.edu.tr/www/slider/bilkent-tiyatrosunda-japon-kuklasi/
http://bilnews.bilkent.edu.tr/japon-kuklasi-premieres-at-bilkent-theater-hall/
http://sanatkaravani.com/nobel-odullu-oyun-yazari-dario-fo-hayatini-kaybetti/
