Yazının birinci bölümü için: http://gazetebilkent.com/2017/03/20/gozlerimi-kaparim-vazifemi-yaparim-epik-ve-geleneksel-tiyatronun-sentezi-birinci-bolum/
TED Ankara Koleji Tiyatro Topluluğu’nun 2015 yılında sergilediği temsilden
“Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım” aynı zamanda Geleneksel Türk Tiyatrosu başlığı altındaki oyunlara benzer olarak müzikalite unsurundan faydalanır. Taner’in eserinde halk tiyatromuzda oyun akışını hareketlendiren türkülerin yerini koro almıştır. Haldun Taner, yine geleneksel tiyatro oyunlarımızı örnek alarak oyunundaki karakterleri canlı, neşeli ve bol nükteli bir üslup ile konuşturmuş; bunun yanı sıra söz oyunlarına ve tekerlemelere bolca yer vermiştir.
Taner’in eseri Karagöz ve orta oyununun dışında meddah hikâyesi ile de pek çok benzerlik taşımaktadır. Arapça kökenli bir sözcük olan meddah, söyleşme, taklit, kişileştirme ve benzeri yöntemleri kullanarak bir topluluk önünde hikâye anlatan kişiye verilen addır. Karagöz ve orta oyunundan farklı olarak meddah hikayesinin konuları oldukça çeşitlidir.
TED Ankara Koleji Tiyatro Topluluğu’nun 2015 yılında sergilediği temsilden
“Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım” eserinin bölümleri, meddah hikâyesinin bölümleri ile paralellik gösterir. Meddahın başlangıç bölümü tekerlemeden oluşur. Tekerleme, meddahın dinleyenleri anlatının havasına sokmak için söylediği alaylı, bazen anlamlı, bazen anlamsız olan söz oyunudur. Taner’in yapıtı da aynı şekilde anlatıcının tekerlemesi ile açılır. Anlatıcı, Haldun Taner’in oyununda meddahın görevini üstlenir.
“Merhaba millet
Merhaba dostlar
Merhaba
Hoş geldiniz
Sefa geldiniz
Bizleri memnun ettiniz
İmdi
Yüksek müsaadelerinizle
Sizlere bu akşam burda
Bir ibret dersi sunmak isteriz”
TED Ankara Koleji Tiyatro Topluluğu’nun 2015 yılında sergilediği temsilden
Meddah hikâyesinin ikinci bölümü “Açıklama Bölümü” olarak adlandırılır. Bu bölümde odak figürün hayat hikâyesi, ailesi, toplumdaki yeri ve ekonomik durumu anlatılır. Haldun Taner de tekerlemeyi takiben oyununun ana karakterleri olan Vicdani ve Efruz’un birbirine zıt yaşantılarını anlatıcı aracılığıyla okurlara yansıtır.
“Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım”ın gelişme bölümü de tıpkı meddah hikâyesinin senaryo bölümü gibi gevşek dokulu bir dramatik örgüye sahiptir. Yine meddah hikâyesinde olduğu gibi, tipler mensubu oldukları sosyo-ekonomik sınıfın özelliklerine göre konuşturulurlar.
TED Ankara Koleji Tiyatro Topluluğu’nun 2015 yılında sergilediği temsilden
Haldun Taner’in eserinin son bölümünde meddah hikâyesinin bitiş bölümünde olduğu gibi bir hisse çıkarılır. Meddah sonuçla birlikte ders alınması gereken iletiyi de açıklarken, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’da ana karakterimiz Vicdani şu sözlerle oyunun ana fikrini belirtir:
“Ey benim kardeşlerim
İbret olsun hayatım
Açın ne olur gözünüzü
Sakın siz de benim gibi
Safçasına
Plak olmayın
Gözlerimizi açalım
Gerekeni yapalım
Gözlerimizi açalım gerekeni yapalım”
TED Ankara Koleji Tiyatro Topluluğu’nun 2015 yılında sergilediği temsilden
Sonuç olarak, Haldun Taner’in edebiyatımızda epik tiyatronun önemli bir örneği olan “Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım” isimli yapıtı ile Geleneksel Türk Tiyatrosu’na bağlı olan oyunlar arasında pek çok paralellik olduğu sonucuna varılabilir. Özellikle meddah hikâyesinin temel unsurları barındıran oyun, Taner’in toplumsal ve politik bağlamdaki eleştirileri ile özgün bir üslup yakalamayı başarmıştır.
Fotoğraflar için arkadaşlarım Emre Arslanbek ve Hakan Kutluk’a teşekkür ediyorum.
