Yorucu bir günün akşamı, en yumuşak pijamalarınızı giydikten sonra sıcak battaniyenizin altında favori dizinizi açtığınızı düşünün. O anın getirdiği huzur, diziyi izlerken günün yorgunluğunu size unutturuyor. Aklınıza takılan her konuyu tek tek siliyor. Herkesin bu tarz bir film veya dizisi vardır, benim için bu biraz daha farklı.
Benim konfor alanım bir dizi türü, Sitcomlar. Sadece yirmi dakika süren, genelde aynı karakterlerin başına gelen olayları merak uyandırarak işleyen bir tür. Yarattığı o huzurlu atmosfer ile benim için günümün en heyecanla beklediğim anını oluşturuyor. Bu yüzden bu yazımda da sizlere bu türü detaylıca aktarmak istedim. Her şeyin nasıl başladığını, sitcomların geçmişten günümüze nasıl geldiğini anlatmak istedim.
Televizyonun ortaya çıkışı
Adını Situation Comedy’den alan yani durum komedisi anlamına gelen bu diziler Amerika’da uzun süredir var olan bir türdü. Radyoların görselleştirilip, televizyon halini alması ile televizyon programları ortaya çıktı. Başta ünlü yönetmen ve yapımcıların ilgi odağı olmasa da zamanla dikkatleri üzerine çekti, özellikle de komedi ve dram alanında büyük gelişmeler oldu.
Bu gelişmelerden biri televizyonun yaygınlaşması ile başladı. O dönem çoğu Amerikan ailenin evinde bulunmayan televizyon, bir komedyen sayeside, barlarda toplu izlenen bir cihaz olmaktan çıkıp her ailenin evinin unutulmaz bir parçası haline geldi. Milton Berle adlı oyuncu, baş rolü olduğu “The Texaco Star Theater” adlı yapım başladığı zaman Amerika’da ailelerin evinde sadece %2lik bir oranda olan televizyonu dizinin sonlarına doğru %70’e kadar çıkartmayı başardı.
“The Texaco Star” dediğim zaman o bildiğimiz sitcomlar gibi düşünmeyin. Radyoların görselleştirilmesinin ardından yapım stüdyolarının aklına bir soru takılıyor: Bu yeni buluş ile ne yapacağız? Başlarda sadece spor ve haber programı yayınlayan yapımcılar, bir süre sonra yıl içinde her şehri gezip turne yapan, içinde eğlenceli skeçlerden sihir şovlarına, doğaçlama tiyatrolardan şarkılara kadar izleyiciyi her şekilde eğlendiren canlı performansların bulunduğu Variety Shows adlı bir tiyatro türüne denk geliyor. Sahneye kamera koyup televizyona yansıtarak, yapımcılar zamanla “The Texaco Star” gibi programlara sahip oluyor.
Altın çağ
Tabii bu dönem televizyonun altın çağı olarak bilinse bile hâlâ yapılan projeler yeterince kaliteli ve başarılı olmuyor. Bu sorunu fark eden stüdyolar yine benzer bir fikirden yola çıkarak yeni bir fikir üretiyor. O dönemler radyoda her hafta yayınlanan, oyuncuları hiç değişmeyen, neredeyse yarım saat süren ve izleyiciler tarafından çok sevilen bir formatı televizyona aktarmaya karar veriyor.
Bu formatın adı da durum komedisi. Çok kısa bir sürede bu tür, Amerikan televizyonunun vazgeçilmez bir parçası haline geliyor. Hâlâ da sık karşılaşılan bir sitcom türü olan aile içi komedi bu sayede başlıyor. Bir ailenin fertlerini ele alan bu durum komedileri kısa sürede Variety Show için skeçler haline geliyor ve durum komedisi ortaya çıkmış oluyor.
I Love Lucy
1950’ler ile Variety Show skeçlerinden kurtulup özel bir tür haline gelen durum komedileri yeni çıkan projeler ile değişmeye başladı. “I love Lucy” adlı sitcom sayesinde New York’tan çıktı ve Hollywood’a ünlü film stüdyolarının yanına taşındı. Sahnede çekilen tiyatrolardansa bir film gibi sette çekilmeye başlandı ve ilk kez bölümler halinde bir dizi formatı oluştu. “I Love Lucy” altı sezon sürdü ve dördü boyunca en çok izlenen program oldu. Bütün sezonları süresince hiçbir zaman ilk üçten düşmedi.
1950’lerde iyice popülerleşen sitcom kavramı artık bizim de alıştığımız ve bildiğimiz o konfor dizileri halini almaya başlamıştı. O dönem Amerika’nın yaşadığı tarihi olayların yanı sıra her şey yolundaymış gibi aile ve arkadaşlar arasındaki mizahı ele alan komediler her akşam yayınlanıyor, halk için birer gerçek hayattan kaçış anahtarı haline geliyordu. Kötü zamanları yarım saatliğine unutturacak ve size daha güzel günlerin hayalini kurdurtacak sıcak bir ortam sunuyordu. Durum komedilerinin bu yatıştırıcı etkisi en az on yıl daha devam etti.
Bu özellik, 1965’ler ile biraz daha farklı bir şekil aldı. Artık daha deneysel işler çıkıyordu, savaş alanlarından sahillere kadar pek çok farklı bölgede çekilmeye başlandı. 60’ların sonuna doğruysa iyice cesurlaşan durum komedileri, daha hassas konuları ele aldı. Bunların ilk örneği, “All in the family” eski sitcomlara benzer bir konusu olup yine bir evin içinde, aile fertleri ile ilgili olsa da çok daha politik ve dinsel konuları çekinmeden ele almaya başladı.
Bu gelişmeler uzun süre devam etti ve 1980’lerde evlere kablolu televizyonun gelmesi ile kanal seçenekleri dramatik olarak arttı. Bununla birlikte artık günümüzde de adını duyduğumuz klasikleşmiş diziler ve durum komedileri çekilmeye başladı.
Seinfield
1990’da durum komedileri artık en bilindik halini almaya başladı. “Seinfield” hiçliğin şovu olarak da bilinen bu komedi, bir insanın başından geçen günlük olaylara dikkat çekerek mizahını yapmaya başladı. Bu yeni kavram ile sitcomlar son kez değişmiş oldu. Seinfield’ın getirdiği ses o kadar yüksekti ki onun yanına yaklaşabilen tek dizi herkesin bildiği ve sitcom denince akla ilk gelen isim olan Friends dışında hiçbir dizi değildi. Bütün sezonları boyunca Seinfiled hiçbir zaman birincilikten düşmedi.
Seinfield ve Friends gibi popüler yapımların bitişi ile 2000’ler de sitcomlar kısa süreli bir düşüşe geçti. Kısa bir süre sonra küçük değişiklikler ile tekrardan televizyonlarımızda belirmeye başlayan sitcomlar artık arkada izleyici olmadan, yani kahkaha efekti olmadan, tek kameralı çekilmeye başladı. Hâlâ da öyle devam eden durum komedileri, televizyonun olmazsa olmazı haline geldi ve yetmiş yıldan fazla süredir akşamları televizyonun önüne oturup sıcak bir çay eşliğinde kahkahalar ile izlenen yapımlar olmayı sürdürdü.
Bitse bile tekrardan başa sarıp defalarca favori bölümlerini izlediğimiz durum komedileri, kış ile yaklaştığımız bu yağmurlu ve karlı gecelerin vazgeçilmez sıcacık dizilerinin günümüze nasıl geldiğini, ne tür değişikliğe uğradığını size de aktarmak istedim. Umarım siz de benim sevdiğim kadar durum komedilerinden hoşlanıyor, favori bölümlerini defalarca izliyorsunuzdur.
kaynakça
Brittanica, s.v. “Television- History, Components & Uses.” 15 November 2025
The Texaco Star Theatre: https://www.ebsco.com/research-starters/arts-and-entertainment/texaco-star-theater
I Love Lucy: https://www.youtube.com/watch?v=z1PcxSSH4VM
All In The Family: https://www.youtube.com/@allinthefamily9146
Seinfield: https://www.youtube.com/channel/UCKv01ZGOJhp2HbtDe4EvS8A
Friends: https://www.youtube.com/@Friends
