Belirli durumlarda nasıl davranacağınızı düşünmek için ne kadar zaman harcarsınız? Aklınızdaki stratejilerin sonuçları genelde beklediğiniz gibi midir? Bu soruların çözümüne yardımcı olabilecek Oyun Teorisi, belirli senaryolarda tarafların nasıl hareket edebileceğini ve eylemlerinin olası sonuçlarını analiz eden bir strateji teorisidir. İktisatta, siyasette ve daha birçok alanda kullanılan oyun teorisi karar verme aşamasında olanlara yardımcı olur. 1944 yılında iki matematikçi tarafından geliştirilip hayata kazandırılan oyun teorisi daha önceki yıllardan da izler taşır. Sonuç olarak stratejiler, toplumlar var olduğundan beri bizimle beraber gelişen olgulardır.
Oyun teorisini daha iyi anlamak için birkaç oyunu incelemek faydalı olabilir. Özellikle en popüler oyun olan Tutsak İkilemini. (Prisoners Dilemma ) Bu oyunda beraber suç işleyen iki kişinin, tek başlarına sorgudayken alacakları kararlarla şekillenen bir oyundur ve farklı kaynaklarda oyundaki sayılar değişse bile oyundaki temel mantık aynıdır. Beraber küçük çaplı ve büyük çaplı suç işleyen iki kişi işledikleri küçük suçtan dolayı sorgudadır ve polisler büyük suçu itiraf etmelerini sağlamaya çalışıyordur. Her iki kişi de itiraf etmezse iki yıl, biri kendini korumak için diğerini suçlar ve diğeri bütün olayı inkar ederse inkar eden beş yıl, diğerini suçlayan bir yıl ceza alır. Eğer ikisi de suçları itiraf ederse üçer yıl ceza alırlar. Mantıklı olan ikisinin de itiraf etmeyip küçük suçtan ikişer yıl ceza alması gibi gözükebilir fakat her ikisi de kendisinin ceza süresini bir yıla indirmeye çalışmayacak mıdır? Bu durumda ikisi de itiraf edip sessiz kalacakları durumda elde edeceklerinden daha kötü bir sonuca ulaşır. İşte bu oyunun ikilem kısmı budur. İkilem olmadığını düşünüp olayın kişilerin birbirine güvenip güvenmemesiyle ilgili olduğunu düşünebilirsiniz ki bu güvenle alakalı bir durum, birbirlerinin iyiliğini düşünen iki kişi, birbirleri ile iletişim kuramadıkları durumda bile aynı anda itiraf etmemeyi de seçebilir fakat bu düşünce oyununun bu kadar popüler olmasının bir nedeni var. Herkes birbirinin iyiliğini düşünürse en iyi sonuç elde edilir diye düşünmeden önce bu olayı günlük hayatta, hapishaneye bulaşmadan nasıl görebileceğimizi düşünelim.
Meşrubat şirketiniz olduğunu varsayalım. Size rakip olan başka bir meşrubat şirketi daha var. Ulaşabileceğiniz insan sayısı varsayımsal olarak değişmiyor. İnsanların yarısı sizden meşrubat alırken diğer yarısı rakip şirketten alıyor. Rakibinizin reklam çekip çekmeyeceğini bilmiyorsunuz. Onlar reklam çekerse insanların gözünde daha aşina olacaklar ve siz onlar reklam çekerken reklam çekmeyen taraf olursanız büyük ihtimalle onların gölgesinde kalacaksınız. Bundan kaçınmak için reklam çekmeyi seçmeniz çok olası. Rakibinizin de aynı düşünce yapısıyla reklam çekmesi çok olası. Bu durumda ikiniz de reklam çekip kendinizi tanıtacaksınız. Sadece iki meşrubat şirketinin olduğu bu mizansen oyunda ikiniz de reklam çekip aynı sonuca ulaşacaksınız. Yine insanların yarısı sizin markanızdan alırken diğerleri rakibiniz olan şirketten meşrubat alıyor olacak. Bu durumda iki taraf da zarar görmüş oluyor çünkü reklama belli bir harcama yapıp aynı sonuca ulaştınız. Yani iki şirketin de reklam yapmaması ikisi için de daha iyi olurdu. Bu durumda bir şirket sahibi olarak reklam yapmamayı tercih eder miydiniz? Eğer cevabınız evetse karşı tarafın da sizin gibi reklam yapmayacağından nasıl emin olabilirsiniz? Sonuç olarak siz reklam yapmazken onların reklam yapması o şirket için en kârlı sonuç olur. Yani bu durumda sizin de reklam çekmeyi tercih edip aynı sonuca ulaşsanız bile reklam masraflarını ödemek zorunda kalmayı kabul etmeniz mantıklı olur.
Sonuç olarak, oyun teorisi varsayımsal durumlarda izlenilen stratejilerin olası sonuçlarını analiz eder. Tutsak İkilemi ise başınıza gelmesini dilemediğim bir oyun olsa da günlük hayatta karşılaştığımız seçimler için güzel bir temel oluşturur. Aşağıdaki videolardan bu oyun hakkında daha fazla bilgiye ve başka oyunlara ulaşabilirsiniz.
KAYNAKÇA:
https://www.investopedia.com/terms/g/gametheory.asp#toc-limitations-of-game-theory
https://plato.stanford.edu/entries/game-theory/
