Ey Mısır! Gelecek kuşaklara senden hatıra olarak sadece inanılmaz masallar kalacaktır ve seninle ilgili olarak geriye, taşlara oyulmuş kelimelerden başka bir şey kalmayacaktır…
Bilge Thot’un binlerce yıl önce söylemiş olduğu bu sözler günümüz dünyasında tam olarak gerçekleşmiş durumda. Gerçekten Antik Mısır tam anlamıyla bir sır dünyası. Öyle bir sır dünyası ki, neredeyse her ay yeni bir keşfin gerçekleştiği haberleri kulağımıza geliyor. Yeni keşifler her zaman yeni umutlar demek.
Ama tarihteki diğer önemli uygarlıklardan çok Antik Mısır çekiyor benim ilgimi. Bunun nedeni gizem ve ihtişam olmalı… Günümüzü anlamanın ilk önce geçmişi anlamaktan ve özümsemekten geçtiğine inananlardanım. Burada da gizem ve ihtişamın altında modern dünyamızın yontucusu olan bu azade medeniyetin yattığına inanıyorum ve dilimin döndüğünce çeşitli başlıklar altında Antik Mısır’ın günümüze yansımalarını anlatacağım.
Dilin Doğuşu, Papirüsün İcadı ve Zamanın Kaydı
İnsanların dertlerini anlatma aracının Antik Mısır’a dayandığı gerçeğinin bir sır tarafı kalmadı günümüzde. Konuşmamızı ve yazımızı etkilemelerinin yanında, modern dünyada kullandığımız ölçüm yöntemlerinden, zamanı ifade edişimize kadar Mısırlı kaşifleri sorumlu tutabiliriz.
Dil ile başlamam gerekirse, Antik Mısır dili dünyadaki en eski dillerden biri. 5000 yıl boyunca ayakta kalmayı başarmış bu dil, herhangi bir diğer dilden daha uzun bir ömre sahip. Antik Mısır dili kendi içinde 5 döneme ayrılıyor. Bunlar: Eski Mısır Dili, Orta Mısır Dili, Geç Mısır Dili, Demotik, Koptik.
Hiyeroglif yazısı
Her dönemin kendine ait bir başlama ve kapanışı var. Burada bunların detaylarına girmeyeceğim. Merak edenler buradan bakabilir. Beni en çok etkileyen ise Mısır yazısının kompleks hiyerogliflerden oluşması ve M.Ö 2700’lere dayanması. Bazı tarihçiler bilinen ilk tüm cümlenin Mısır’ın Seth-Peribsen döneminde taş bir mührün üzerine yontulduğunu düşünüyor. Bu cümle kayda değer:
O iki kıtayı oğlu için birleştirdi, Kral Peribsen.
Her ne kadar çoğu hiyeroglif taşlara yontulsa da, Mısırlılar kağıt benzeri materyali, yazmak için kullanan ilk medeniyet: papirüs. Papirüs aslında adını bir bitkiden alıyor ve yapımı da bu bitki sayesinde. Kısaca yapımından bahsetmek gerekirse, ilk adım papirüsün gövdesinin uzun dilimler halinde kesilmesi, ardından bir yatay bir dikey olarak konumlandırılıp parmaklık gibi bir desen oluşturulması. Üçüncü aşama, üst tabakaya baskı oluşturarak bitkinin doğal yapıştırıcısının katmanları birbirine yapıştırmasına yardım etmek ve son olarak oluşan yaprakları uç uca birleştirerek rulo haline getirmek.
Papirüs
Hepimiz bugünü ve yarını planlamak ve yaptıklarımızı unutmamak için takvim karıştırıp dururuz. Öyle ki, Mısırlılarda bizden pek farklı değilmiş. Mısırlılar Ay’ın Dünya çevresindeki dönüşünü temel alarak 354 günlük ay takvimini milattan önce icat etmişler. Takvim Nil nehrinin debisine göre üçe bölünmüş. Güneş takvimi ise 365 gün olarak daha sonra icat edilmiş ve o da yine üç mevsime bölünmüş. Günümüzde kullandığımız takvim ise bunları takip eden 2000 yıl sonrasında oluşmuş.
Sağlık ve Güzellik
Dünyadaki diğer eski medeniyetler gibi, Antik Mısır da tıp konusunda çok gelişmiş değildi. Fakat en can alıcı nokta olan süs ve güzellik konusunda zamanın çok ilerisindeydiler. Araştırmalarımda Mısırlı erkeklerin o dönemde bile eşlerinin bakımlı olmalarına çok önem verdiklerini öğrendim ve günümüz kadınlarının kullandıkları makyaj malzemelerinin bir çoğunun altında “Made in Ancient Egypt (Antik Mısır yapımıdır.)” yazması gerektiğine kanaat getirdim.
Eski Mısır El İşi
Diş fırçası ucu aşınmış daldan, diş macunu toz sünger taşından, topuklu ayakkabı ağaç gövdesinden, oje de kınadan yapılıyormuş. Parfüm tütsü ve kokulu ağaçlardan çıkarılırken, ruj kilden, göz kalemi hayvan yağından ve mücevher kesi ve iğneyle yapılıyormuş.
Yaşam Merkezleri
Mısırlıların geometride ve matematikte sahip oldukları bilgiler devasa yapıları inşa etmelerine yaradı. Bunlardan en görkemlileri elbette piramitler. Ben bu yazımda günümüzde herhangi bir kullanım benzerliği olmadığı için piramitler için bir bilgi vermedim. Bunun yerine günlük yaşamda, evlerinde bulunan bazı ortak noktalarımıza değineceğim.
Evcil Hayvanlar
Antik Mısırlılar birçok kaynağa göre evcil olarak hayvan besleyen ilk toplum. Başlarda haşere kontrolü için kullandıkları kediyi, tarihin ilk evcil hayvanı olarak da beslemişler. Kedi dışında da maymun, su aygırı, fil, leopar gibi birçok vahşi hayvanı da evcilleştirme girişimleri olmuş ama bunda ne kadar başarılı olmuşlardır emin değilim.
Anahtar & Kilit
Özel mülklerine çok önem veriyor olacaklar ki, 60 santime varan tahtadan kilitler ve anahtar içine sokulduğunda havaya kalkan pimleri içeren kapı kilitleri üretmişler. İşin ilginç yanı kendilerinden 2000 yıl sonra yaşamış Romalıların ürettiği yaylı kilitlere göre, Mısır yapımı kilitlerin daha emniyetli oldukları gösterilmiş.
Antik Klimalar
İlk modern klimanın prototipini yine Mısırlılar icat etmiş. Bu sistemde yatmadan önce gece boyunca serinlik vermesi için samandan yataklarının üstüne içinde su bulunan kilden tepsiler yerleştirirlermiş. O dönemde adına “buharlaşma” demeseler de ne olduğunu biliyor olacaklar ki, odalarını serinletmek için kullanmışlar.
Endüstrinin Kaptanları
Mısır hakkında eğer sadece tek bir söz söylemeniz istense, çoğunluğun verdiği cevap büyük ihtimal piramitler olacaktır. Mısırlıların büyük iş gücü isteyen işlerde çok başarılı oldukları iyi biliniyor, fakat bu sadece piramitler ile sınırlı değil. Gemi yapımından, tarım aletlerine kadar birçok alanda yıllar boyu endüstriyi etkileyen icatları var.
Gemi İnşaatı
Mısır’ın kalbi nedir sorusunun cevabı günümüzde bile çok açık, antik dönemde ise böyle bir soru fuzuli görünürdü diye düşünüyorum. Nil Nehri geçmişten günümüze Mısır’ın kalbi konumundadır. Böyle bir coğrafi konum Mısırlıları tarihin ilk yelkenli kullanan topluluğu yapmıştır. Lübnan sediri diye geçen özel bir ağaç türü kullanarak gemilerini inşa etmişler. İlk insan yapımı kanalların inşası da onlara ait.
Eski Mısır Gemisi
Konstrüksiyon
Tarihçilere göre Mısırlılar tarihin gördüğü ilk “inşaatçı” denilen çalışma grubuna sahip topluluk. Tapınaklardan, piramitlere, kraliyet evlerinden, büyük duvarlara kadar birçok yapıyı günümüzde bile sergilenemeyecek bir ustalıkla inşa etmeyi başarmışlar. Bu argümana en büyük kanıtı bugün Mısır kendisi sunuyor. Yıllar geçiyor, fakat bu yapılar Mısır’da hâlâ ilk günkü ihtişamlarıyla ayakta duruyorlar.
Uzun Dönemli Miras
Uzun lafın kısası, Antik Mısırlı mucitlerin tarihin gördüğü en geniş hayal gücüne sahip insanlar oldukları şüphe götürmez bir gerçek. Modern dünyamızdaki etkilerini ölçebilecek bir alet keşfedilmiş değil. 4500 yıl öncesinde yaşamış insanların günümüze katkıları hiç durmadan devam ediyor. Belirtmem gerekir ki, böyle bir medeniyet üç beş satırla anlatılıp bitirilemez. Çeşitli disiplinlerden birçok insan sadece bu konu üzerine hayatlarını adıyorlar ve onlara ne bildiklerini sorabilsek verdikleri cevap büyük ihtimalle, hiçbir şey bilmedikleri olacaktır. Antik Mısır’ı anlamada belki de en önemli araç olan İskenderiye kütüphanesinin yakılmasının bugün için ne büyük bir kayıp olduğu da belirtilmeli.
Eski İskenderiye Kütüphanesi
Antik Mısır’ın yukarıda sıraladığım icatları, tasarımları ve pek çok ilki kadar, bilgeliği de bugünü aydınlatmalı. Bu bilgeliğe ulaşmak için de şu Antik Mısır atasözüne kulak vermeli:
Beden Tanrının evidir. İşte bu yüzden söylenir ki kendini bil.
Kaynakça:
- http://www.virtual-egypt.com/newhtml/hieroglyphics/sample/alphabet.htm
- http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=117631&partId=1
- https://www.history.com/news/history-lists/11-things-you-may-not-know-about-ancient-egypt
- http://www.infoniac.com/science/top-10-inventions-of-ancient-egypt.html
- http://www.bbc.co.uk/history/ancient/egyptians/great_pyramid_01.shtml
- https://www.natgeokids.com/uk/discover/history/egypt/ten-facts-about-ancient-egypt/#!/register
