Özellikle üniversite hayatımızda yazdığımız yazılarda sıklıkla bir format/biçim problemiyle karşılaşmaktayız. İngilizce derslerinde veya herhangi bir derste bir makale veya bir görüş üzerine yazdığımız denemelerde açıkça aranan bir ölçüt, biçim. Yazılar belli bir giriş gelişme sonuç şablonuna bağlı kalarak, paragrafların başlık cümleleri, sonuç cümleleri ve sonuçta artık herkesin ezbere bildiği hafif özetle sonlandırma gibi önceden belli tekniklerle sınırlandırılmış durumda.
Fakat yazılan, yani kelimenin tam anlamıyla kalem ve kâğıt ile ya da klavye ve ekran ile yaratılan denemelerin/makalelerin devri, en azından popüler kültür ögeleri, sinema ve sosyal konulardaki yorumlar için, geçmiş gibi gözüküyor. Akademik anlamda tabi ki makalelerin yerini şu an için dolduracak bir ortam yok fakat eski tip denemeler yerini videolara ve görsel anlatımlara bırakıyor. Kalem ve kâğıdın yerini video editleme programları ve Youtube alıyor.
Türkçe içerik açısından hala video denemeler pek öyle görünür ve gelişmiş değil fakat İngilizce olarak video denemeler milyonlarca izlenen ve gerçekten bilgi verici, yorumlayıcı, analiz edici içeriklerle dolu. Video paylaşım platformlarında onlarcası mevcut. Bu videolar insanları belki de yazılı olsa ilgilenmeyecekleri, ilgi çekici bulmayacakları ya da anlatılanın doğası gereği, örneğin filmler gibi, görsel anlatım dışında yer bulması saçma olacak fikirlerle buluşturuyor. Böylece deneme dediğimiz yazı türünü belki de hiç ulaşamayacağı bir kitleye sunuyor, büyüteç görevi görüyor.
Bu denemelerin konusu çoğunlukla filmler, sinema ve teknik, yaratıcı detaylar. Genelde belki çok niş bir kitleye hitap edeceğini düşündüğünüz çözümlemelerin milyonlarca izlenmiş olduğunu görmek belki bu anlatı mecrasının bir kuvveti diye düşündürtüyor.
Kültür-sanat hakkında yazılıp çizilenlerin, gazete eklerinden, kimsenin okumadığı dergilerden ve tekdüze yazılardan derleme deneme kitaplarından çıkışı pek çok yönden farklı, ilgi çekici ve izlemeye/dinlemeye değer görüşlerin ve edinimlerin ortaya çıkmasına ön ayak oluyor.
Yazılı denemelerin tamamen çağ dışı olduğunu, etkisiz kaldığını söylemek doğru olmaz ama video deneme biçimsel olarak daha farklı bir yerde ve yazıyla anlatılması belki de imkânsız şeyleri anlatmakta daha işe yarar ve etkili. Bu bağlamda Youtube’da kendi ilgimi çeken ve kaliteli çözümlemeler yapan birkaç kanalı ve video örneklerini derlediğim bu yazıda, belki de artık yazmayı burada tamamlamak ve kalanını videolara bırakmak gerekiyor.
Filmler ve tekniklerinin analizleriyle ilgili olan “Every Frame a Painting”:
Filmler ve senaryo teknikleri hakkında çözümlemeler yapan “Lessons From the Screenplay”:
Genel olarak politik, sosyal veya kültür sanat alanlarında fikirlerini videoya döken “Nerdwriter”:
Filmler, diziler ve kitaplar ile ilgili komik ve aynı zamanda oldukça felsefi analizler yapan ve skeçlerle bunu destekleyen “Wisecrack”:
Yine genellikle filmler, çizgiromanlar, müzik üzerine denemeleriyle ve güzel görsel anlatımıyla “kaptainkristain”:
Filmlerin çözümlemeleri ve politik ve sinematografik arka planlarıyla ilgili denemeleriyle “Channel Criswell”:
