Polonya-Belarus Mülteci Krizi ve Ukrayna

Geçtiğimiz günlerde ulusal medyamızda çok yer almasa da Polonya-Belarus sınırında mülteci kaynaklı ciddi problemler yaşandı. Hatta bu kriz karşısında ülke yetkililerin söylemlerine bakıldığında daha da şaşıracaksınız. Sorun şimdilik çözülmüş gibi görünse de ilerleyen zamanlarda önümüze çıkması muhtemel çünkü mültecilerin ne zaman geri dönüp dönmeyeceğini Belarus lideri Lukaşenko hariç kimse bilemez. Gelin bu mülteci krizinin neden ve kimlerden kaynaklandığını, ve bu krizdeki tarafların söylemlerini araştıralım. Ayrıca yine eş zamanlı olarak Ukrayna’da neler olduğuna da bakalım çünkü bu iki olayın eş zamanlı olması akıllara birçok soru işareti getiriyor.

Öncelikle Rusya ve Belarus arasından imzalanan Birlik Devlet Anlaşmasına bakalım. Aslında bu anlaşma 1999 yılında yapıldı. Bu anlaşmanın bir maddesinde, Belarus’a yapılan herhangi silahlı bir müdahaleyi, Rusya kendisine yapılmış sayacak ve karşılığında gerekli önlemleri alacaktı. İlerleyen yıllarda Rusya bu maddeyi askeri doktrinine de ekledi. Birlik Anlaşması iki ülke vatandaşlarının Birlik Devletler içerisinde serbestçe dolaşmasını da içeriyordu. Anlaşmanın ilk halinde Rusya ve Belarus’un ilerleyen bir zaman diliminde aynı para birimini kullanacağı söyleniyordu ama ortak para birimi planı günümüzde bile gerçekleşmedi. 2021 yılına geldiğimizde Rusya ve Belarus varolan Birlik Devlet Anlaşması’na 28 madde daha ekledi.¹ Bu yeni anlaşma, Birlik Devlet Anlaşması’nın daha derin kapsamlı hali olarak nitelendirilebilir. Anlaşma 4 Kasım 2021 tarihinde yapıldı. Hemen bu anlaşmanın bir iki gün sonrasında, Belarus askerleri sayısı bini bulan ve geneli Orta Doğu bölgesinden gelen mülteciye Polonya sınırına kadar eşlik etti.² Böylelikle Polonya sınırında bir süreliğine mülteci krizi doğdu çünkü Polonya da bu mültecileri sınırdan içeriye almadı. Aksine sınırdaki mültecilere tazyikli su ve biber gazı ile müdahale etti ve Polonya askeri birliklerini sınıra sevketti. Belaruslu yetkililer bu mülteci sevkiyatının planlı olmadığını söylese de böyle organize bir mobilizasyonun kendiliğinden olmayacağı da aşikar. Bundan daha da önemlisi, sınıra yönelen mülteci hareketinin Rusya ile yapılan anlaşmadan hemen sonra olması. Şahsen bunun bir rastlantı olmadığını düşünüyorum. Ayrıca Rusya ve Belarus askerlerinin sınıra yakın bölgede yakın zamanda ortak tatbikat bile gerçekleştirdiğini ekleyelim.

Şimdi bir diğer cepheye geçelim. Cephe derken direkt bildiğimiz cepheyi kastediyorum. Ukrayna’daki Rus ayrılıkçıları ile Ukrayna kuvvetleri arasında yaşanan gelişmelere daha yakından bakalım. Ukrayna’nın doğusunda yer alan Donbass etrafındaki savaş 2014 yılından beri devam ediyor. Ve şu günlerde tarafların söylemleri iyice sertleşmeye başladı. Teker teker kimin ne dediğine ve ne yaptığına bakalım. Öncelikle şu günlerde Rusya’nın Ukrayna sınırına inanılmaz bir askeri yığınak yaptığını söyleyelim.³ Bu yığınak, Avrupa Birliği üyesi devletleri oldukça rahatsız etti çünkü herkesin aklına Rusya’nın Ukrayna’yı işgal edip etmeyeceği sorusu geldi. Bunun bir benzeri Kırım’da yaşanmıştı ve Rusya Kırım’ı ilhak etmişti. Aynı senaryonun yaşanma ihtimalinden dolayı batılı devletler teyakkuza geçti. Kırım’da olana karşı sessiz kalan batılı devletlerin bu sefer daha agresif bir pozisyon aldığını söyleyebiliriz. Amerika Birleşik Devletleri açık bir şekilde Ukrayna’yı destekliyor ve bunu dile getirmekten asla çekinmiyor. En son Twitter’daki Ukrayna Büyükelçiliği hesabı üzerinden yaptıkları paylaşımda Ukrayna’ya askeri destek sağladıklarını fotoğraflarıyla servis ettiler.⁴ Yakın zamanda İngiliz medyasında çokça yer alan bir habere göre Amerika Birleşik Devletleri Soğuk Savaş’tan bu yana ilk kez Almanya’ya nükleer bir birliğini sevk etti ve Almanya’daki nükleer tesislerini yeniden aktif hale getirdi. Bu tesiste uzun menzilli hipersonik füzeler bulunuyor ve yapılan hesaplamalara göre, Almanya’dan fırlatılan bir füze yaklaşık on yirmi bir dakika içerisinde Moskova’yı vurma kabiliyetine sahip.⁵ Bir diğer yandan İngiltere Genelkurmay Başkanı da İngiltere’nin Rusya ile bir savaşa hazır olması gerektiğini söyledi.⁶ Rusya tarafının ne yaptığına bakacak olursak, şu an bile Ukrayna sınırına askeri sevkiyata devam ettiğini söyleyebiliriz. Öte yandan Karadeniz’deki tatbikatları da her geçen gün artmakta ve yakın zamanda hipersonik füze testini başarıyla tamamladıklarını bildirdiler.⁷

Önce Belarus, ardından Ukrayna cephesinde son yaşananlardan bahsettikten sonra şimdi de biraz kişisel fikirlerimi söyleme ihtiyacı hissediyorum. Yazının en başında söylediğim gibi, Belarus-Polonya sınırında yaşananlar şimdilik durmuş gibi gözükse de her şey Putin ve Lukaşenko’nun ağzından çıkacak lafa  bağlı. Yarın krizi tırmandırmak isterlerse, rahatlıkla tırmandırabilirler. Bir diğer yandan Ukrayna cephesinde durum her geçen gün daha da kötüye gidiyor ve tarafların söylemleri ve yaptıkları her geçen gün daha da agresifleşiyor. İki taraf da geri adım atmıyor. Şahsen bu yaşananları Putin’in Avrupa ve ABD’ye yönelik bir testi olarak görüyorum. Kırım’da yaptığının aynısını Ukrayna’nın Donbass bölgesinde de yapmak istediği aşikar ama bu sefer karşı taraf Kırım’daki gibi sessiz değil. Tabii karşımızdaki lider Putin olunca, ne yapacağını kestirmek de bir hayli zor oluyor. Avrupa ve ABD bu sefer olanlara sessiz kalmıyor gibi görünse de, Putin buna rağmen Ukrayna’ya müdahale edebilir. Böyle bir müdahalenin sonucunda olacakları kestirmek de oldukça zor. Böyle bir durumda her şey karşı tarafın ne yapacağıyla ilgili. Eğer Avrupa ve ABD yine susarsa, Rusya yayılmacı politikasını daha da genişleterek devam edecektir. Eğer ki Rusya’nın müdahalesine cevap verirlerse de, bir savaşın kaçınılmaz olduğunu söyleyebiliriz. Dileğimiz tabii ki iki tarafın da sağduyulu davranarak, her geçen gün artan gerilimi hafifletmesi. Ama bu dilek gerçeklikle ne kadar örtüşecek, göreceğiz…  

KAYNAKÇA

1. https://www.rferl.org/a/putin-lukashenka-union-state/31546225.html
2. https://www.theguardian.com/world/2021/nov/08/belarus-escorts-hundreds-of-migrants-towards-polish-border
3. https://iwpr.net/global-voices/russian-troops-continue-mass-ukrainian-border
4. https://twitter.com/USEmbassyKyiv/status/1459960640831959045
5. https://www.the-sun.com/news/4040068/us-nuclear-germany-eagle-hypersonic-missiles-moscow/
6. https://www.theguardian.com/uk-news/2021/nov/14/uk-must-be-ready-for-war-with-russia-says-armed-forces-chief
7. https://www.voanews.com/a/russia-says-latest-zircon-hypersonic-missile-test-successful/6331758.html