NEDİR BU MAKS-2019 VE SU-57?
Gündemin yoğun bir şekilde hava araçlarından özellikle Rus yapımı SU-57 ‘den bahsedileceği bir dönemle karşı karşıyayız. Sebebi ise aslında basit. Rusya’da gerçekleşen MAKS 2019 Havacılık ve Uzay Fuarı. Aslında sebep sadece bu fuar da değil. Asıl önemli olan Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve beraberindeki heyetin de orada bulunmaları.
Fuardan biraz bahsetmek gerekirse, aslen hava araçlarının sergilendiği, hava şovlarının yapıldığı Rusya’nın askeri havacılık alanında kendi reklamını yaptığı bir fuar olarak tanımlayabiliriz. Türkiye’de de son yıllarda bu tarz bir fuarın ilgi çekeceğini öngörüldü ve bu bağlamda güzel adımlar atılmaya başlandı. Bunun en güzel örneği TEKNOFEST olarak verilebilir. Tabi bu günkü konumuz TEKNOFEST’ ten ziyade MAKS-2019 ve SU-57 savaş uçağı. MAKS-2019’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Putin arasında çok ilgi çekici konuşmalar yer aldı. Putin ile yaptıkları gezide SU-57’nin ayrı bir yeri oldu ve Erdoğan’ın SU-57 için Putin’e “Biz bundan mı alacağız?” sorusunu sormasıyla beraber Putin’in espriyle karışık “İstiyorsanız alabilirsiniz” cevabını vermesi ve gıyabında Türk medyasının da SU-57’nin haberini/reklamını yapmaya başlamasıyla da daha da ilginç bir hal aldı. An itibariyle hemen her haber sitesinde SU-57’nin, projesinden “çıkarıldığımız” F-35’ten ne kadar daha iyi olduğuna dair haberleri bulmak mümkün. Ancak, SU-57 gerçekten Türk Silahlı Kuvvetleri için doğru bir seçim olur mu?
Evet ya da hayır şeklinde kesin bir cevap vermek bu tarz durumlar için çok kolay olmuyor ne yazık ki. Tabi bu yazının da amacı “SU-57 alalım” ya da “almayalım” demek değil. O yüzden SU-57’nin özelliklerinden, sorunlarından ve biraz da geçmişinden bahsederek yazımı tamamlamayı düşünüyorum.
Şekil -1: SU-57
SU-57’nin geçmişinden bahsedecek olursak, 2002 yılında Rusya batılı devletlerin savaş uçakları ile yarışabilecek, radar gizliliği ön planda olan bir avcı/savaş uçağı programı başlattı. Bu program kapsamında üretilecek uçağın Eurofighter ve F-22 Raptor gibi uçaklarla kafa tutabilecek özelliklere sahip olması gerekiyordu. Sukhoi ve Mikoyan arasında olan rekabete Sukhoi tercih edildi ve PAK-FA yani Rusça: Перспективный авиационный комплекс фронтовой авиации (Perspektivny Aviatsionny Kompleks Frontovoy Aviatsii) program dahilinde üretilecek olan uçağın üreticisi Sukhoi oldu. 2007 yılında Hindistan projeye dahil olarak başta 166 tek kişilik, 48 çift kişilik uçak sipariş etti ve ortak üretim protokolü imzalandı. Ancak Hindistan daha sonra bu isteğini 214 tek kişilik olacak şekilde değiştirdi. 2010 yılında yapılan protokolde iki ülkenin de Ar-Ge çalışmaları için 6 milyar dolar para koyması konusunda anlaşma sağlandı ve üretilecek uçağın 8-10 yıl içinde bitmesi planlanıyordu. Fakat planlandığı gibi gitmedi. 2012 yılında Hindistan 214 tek kişilik uçak sipariş sayısını 144’e düşürdü. 2018 yılının erken dönemlerinde ise projeden tamamıyla çekilme kararı aldı. Çünkü radar gizliliği, uçuş aviyonikleri, radarlar ve sensörler konusunda Hindistan uçaktan istediği beklentiyi alamadı. Rus Hava Kuvvetleri 2016 yılına kadar 150 uçağı teslim alabileceğine inanıyordu ancak o da ertelenmek zorunda kaldı. 2014 yılına gelindiğinde Rus Hava Kuvvetleri 2020 yılına kadar 55 uçağı teslim alabileceğini öngörüyordu fakat 2015 yılında Rus Savunma Bakanı Yardımcısı Yury Borisov ülkenin ekonomisinden dolayı bu kadar 5. Nesil savaş uçağının üretimi ve idamesi konusunun mümkün olamayacağı ve 4. Nesil savaş uçağı filolarının korunacağı yönünde bir açıklama yaptı. Yani bu durumda bu uçağın daha uzun bir süre aktif olarak uçacağı şüpheli gibi duruyor. Bu arada şunu da unutmamak gerek, hali hazırda 10 adet prototip şu an üretilmiş durumda. Ancak bu prototiplerin savaşa hazırlık durumları hakkında elde yeterli bilgi yok.
Şekil – 2: PAK FA(T-50) Prototip SU-57
Peki SU-57′ nin asıl problemi nereden kaynaklı? Projenin en büyük düşmanı yetersiz fonlanma. Diğer bir problem de motorlardan gelmekte. Şu an her ne kadar prototiplerde uçak için geliştirilmiş motorlar olsa da bu motorlar şu an tam kapasitede ve istenilen itkiyi yeterince sağlayabilecek şekilde değil. Yani bir bakıma motorlar halen geliştirilme aşamasında denenebilir.
Bir diğer soru? Ortak üretim fikri düşünülebilir mi?
Bakıldığı zaman bir bakıma evet. Ancak sorun aerodinamikten ya da uçağın iç yapısından ziyade motor kısmında ve bazı diğer bölümlerde olduğu için Türkiye’nin de bu alanda projeye ciddi anlamda katkı sağlayabilecek durumu olmadığını da belirmek gerek. Diğer önemli bir kısım da şu şekilde. Su 57 bir doğu bloğu uçağı konumunda. Türkiye ise bir NATO ülkesi. Hal böyleyken bütün standardizasyon prosedürleri NATO’ya göre ayarlanmış durumdadır. Örnek verecek olursak. Uçaklardan helikopterlere geçmek gibi olacak biraz ancak vereceğim örnek bize durumun ciddiyetini ve zorluğunu anlatabilecek bir örnek olacak. Şu an Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde çoğunlukla Amerikan menşeli helikopterler mevcuttur. Ancak, bunların yanında Fransız üretimi AS-532 Cougar helikopteri de envanterimizde. Bizzat depo seviyesi yani en detaylı bakım operasyonlarını görmüş birisi olarak söylüyorum ki Amerikan helikopterleri için kullanılan alet çantalarından tutun da helikopterler için verilmiş olan teknik bültenler bile bambaşka Amerikan helikopterleri ve Cougar helikopterleri arasında. Ki baktığınız zaman iki ülke de NATO ülkesi. Bu problemi bizzat yaşadım çünkü kullanılan uzunluk sistemleri bile farklı olduğu için bakım fabrikası çalışanları iki farklı menşeli, NATO üyesi ülkelerin ürettiği helikopterlerin bakımlarını yapmakta bile zorluk çekerken Rus üretimi bir savaş uçağının envantere girmesinin yaratacağı kaosun gerçekten çok aşırı olacağını düşünüyorum. Çözülebilir mi? Tabii çözülür. Ancak unutulmamalıdır ki bu tarz bir alışverişte sadece uçak alımı olmaz. Uçak alımının yanında eğitim, teknik destek, teknik bülten kitapları, servis yayınları gibi ek gereksinimler de satın alınır. Bugün bile halen bir problem çıktığında yıllardır elimizde olan ve depo seviyesi bakım hakkını bile almış olduğumuz helikopterlerin bazı parçalarını (özellikle motorlarını) Amerika’ya ya da Fransa’ya teknik destek namında göndermek durumunda kalıyoruz. O yüzden kısa zamanda bu tarz bir anlaşmaya girmek bazı Türkiye’yi zorlayıcı şartları beraberinde getirebilir.
KAYNAKÇA
https://www.militaryfactory.com/aircraft/detail.asp?aircraft_id=782
https://www.quora.com/Can-the-F-22-really-crush-the-Su-57-in-air-combat
http://www.c4defence.com/Arsiv/rusya-su57-avci-ucaklari-suriyede-denendi/6411/1
https://www.popularmechanics.com/military/aviation/a27510827/sukhoi-su-57/
Unnithan, Sandeep (29 Eylül 2008). “India, Russia to have different versions of same fighter plane“. India Today.
