Bu yazımda geçenlerde izlediğim Kelsey Johnson’a ait bir Ted Talk’tan bahsetmek istiyorum. İlgilenenler konuşmanın başlığına tıklayarak ulaşabilirler: The problem of light pollution — and 5 ridiculously easy ways to fix it.
Dünyamız uzaydan ne kadar güzel ve ışıl ışıl görünüyor öyle değil mi? Fakat bu görüntü oldukça fotojenik olsa da aslında büyük bir sorun. Tüm bu ışıkların amacı bizim yaşam alanımızı aydınlatmaktı, hiçbir faydasının olmayacağı uzay boşluğuna yayılmak değil… “Dünya’nın bu haline bakınca harika bir manzara değil çevresel bir felaket görüyorum.” diyor Kelsey Johnson, “Bu ışıklar dünya için birer tümör”.
Hiç köy yerinde ya da ormanda kafanızı kaldırıp gökyüzüne baktınız mı? Eğer çevrenizdeki alan ışıklandırılmamışsa, ki burda sadece evin ya da kampüsün ışıklarını kapatmaktan değil büyük bir alandan bahsediyorum, size göz kırpan küçüklü büyüklü binlerce yıldızla kaplı uçsuz bucaksız bir evrenle karşılaşırsınız. Düşününce sadece parlak noktalardan oluşan bu görüntünün muhteşemliğini ne ben ne de eklediğim görsel anlatabilir. Lakin şehir yaşamında başımızı kaldırıp gökdelenlerin arasından gökyüzüne bakmayı başarabilsek bile gördüğümüz manzara dünyanın üzerine karanlık bir perde kapatılmış hissi verir. Bunun sebebi şehrin suni ışıkları atmosferde atıl bir ışık bulutu oluşturup ve yıldızlardan gelen ışığı bastırmasıdır. Tanıştırayım: ışık kirliliği.
Tek sorun yıldızları göremememiz değil; göçebe kuşlar, gece yırtıcıları, bitkilerin çiçeklenme ve büyüme dönemleri de dahil olmak üzere tüm doğal yaşam ışık kirliliğinden etkilenmektedir. Popüler örneklerden biri deniz kaplumbağaları: Yumurtadan çıktıkları andan itibaren bir ölüm kalım yarışına gözlerini açıyor kaplumbağa yavruları. Karada yarı sürünüp yarı yürüyerek bir an önce denize ulaşmaya çalışıyorlar ve doğru yolda olsalar bile bir çoğu yırtıcılara yem oluyor. Denizin ne tarafta olduğunu ise sudan yansıyan ışıktan anlayabiliyorlar. Fakat karadan gelen yapay ışıklar yüzünden deniz yerine karaya yönelen yavru kaplumbağalar, dalgalarla kavuşmayı umarken yırtıcılara yem olduklarından zaten az olan yaşama şansları da sıfıra iniyor.
Işık kirliliğinin doğaya verdiği zarar bilmediğimiz bir gerçek değil fakat ipin ucunun kendimize de dokunduğunun farkında mıyız? Giderek artan bu kirliliğin uyku kalitesini düşürdüğünü tahmin etmek zor değil, şaşırtıcı olan ise obezite gibi hastalıklarla ilişkisi. 80 ülkede yapılmış bir araştırmaya göre ışık kirliliği obezite vakalarının %70’inde rol oynadığını gösteriyor diyor Kelsey Jhonson. Dahası, ışık kirliliği hazır gıda (abur cubur) tüketimiyle aynı oranda kilo alımına sebep oluyor. İnanılır gibi değil öyle değil mi? Daha da kötüsü, geceleri yüksek oranda yapay ışığa maruz kalan insanların göğüs kanserine yakalanma riski tam %50 kat daha fazla. Yani Bilkentli gece kuşları olarak bundan sonra biraz daha dikkatli olsak iyi olur. Kanser ve obezitenin yanında baş ağrısı, anksiyete, depresyon, diyabet, kalp-damar hastalıkları…listenin uzayıp gittiğini belirtiyor Jhonson.
100 watt’lık bir lambayı her gece yakmak, 20 ton kömürle eşdeğer enerji harcamakta. Tabiki ışıklandırma gerekli fakat bu ışığı uzaya göndererek kendi elimizle korkunç bir enerjiyi ve parayı boşa harcıyoruz. Işık kirliliğinin çözümleri ise kullanmadığımız ışıkları kapatmak kadar basit. Örneğin “tam perdeli armatür” gibi alternatif lambalar kullanarak boşa giden ışığa büyük ölçüde engel olunabilir. Tam perdeli armatürde lamba kendisinden yukarıyı aydınlatamayacak şekilde perdelenir ve böylece ışığın gereksiz dağılımı önlenmiş olur. Tabi sorun bizimle bitmiyor, küresel çapta önlem alınması ve ışık kirliliğini kısıtlayıcı uygulamalar getirmesi gerekiyor. Bu da ancak toplumsal bilinç ile sağlanabilir. Işık kirliliği her 35 yılda iki katına çıkıyor ve güncel sorunların gölgesinde kalmış olsa da hem doğaya hem de insanlığa zararları hiç küçümsenecek gibi değil.
Işık kirliliği haritasına buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynakça:
- https://www.ted.com/talks/kelsey_johnson_the_problem_of_light_pollution_and_5_ridiculously_easy_ways_to_fix_it/transcript
- https://www.darksky.org/light-pollution/
- https://www.lightpollutionmap.info
