Satrançta Adaylar Turnuvası’na katılmanın yollarından biri olan Dünya Kupası, iki senede bir elemeli formatta düzenleniyor. ELO reytinge göre eşleşen sporcular, iki adet ağır parti tempoda oynanan partinin ardından eşitlik bozulmadığı takdirde hızlı, yıldırım ve gerekirse “ani ölüm” oyunuyla bir üst tura çıkmaya çalışıyorlar. Dünya Kupasında finale kalan oyuncularsa dünya şampiyonunun unvan maçındaki rakibinin belirleneceği Adaylar Turnuvasına doğrudan katılım hakkı kazanıyor.
Bu sene de 12 Temmuz-6 Ağustos tarihleri arasında Rusya’nın Sochi kentinde düzenlenen Dünya Kupasını Polonyalı yıldız Jan-Krzysztof Duda finalde Sergey Karjakin’i mağlup ederek kazandı. Kariyerinde kazanamadığı tek büyük turnuva Dünya Kupası olan ve yaklaşık 3 ay sonra unvan maçına çıkacak olmasına rağmen muhtemelen bu motivasyonla kupaya katılan Magnus Carlsen ise yine şeytanın bacağını kıramadı. Yarı finalde Duda’ya sürpriz biçimde kaybeden şampiyon, turnuvayı 3.sırada tamamladı. Ülkemizden kupaya katılım hakkı kazanan büyükustalarımızdan Mustafa Yılmaz ve Emre Can ikinci tura çıkma başarısı gösterirken Vahap Şanal turnuvaya ilk turda veda etti.
Önceki senelerden farklı olarak 128 yerine 206 oyuncuyla oynanan ve bu sebeple oyuncuların bir kısmının ikinci turdan dahil olduğu turnuvada, ilk turda reyting favorisi oyuncular fazla zorlanmazken gözlerimiz Türk oyuncuların üzerindeydi. Birleşik Arap Emirlikleri’nden 2381 ELO’ya sahip IM Noaman Omarla eşleşen Yılmaz siyah taşlarla oynadığı ilk oyunu, rakibinin aşırı agresif tutumunu cezalandırarak rahatça kazandı. İkinci oyunda belki de rehavetin etkisiyle sürpriz biçimde kayıp tehlikesi yaşayan büyükustamız, aldığı yarım puanla bir üst tura çıkmayı başardı. Kendisiyle denk rakiplerle eşleşen sporcularımızdan Emre Can, Brezilyalı Darcy Lima’ya karşı ilk oyunda beyaz taşlarla kuvvetli açılış hazırlığı sayesinde açılıştan ağır üstün çıkarken oyun boyunca inisiyatifini korumayı başardı. Hafif üstün bir oyunsonuna giren büyükustamız rakibinin direncini kırarak ilk oyundan tam puanla ayrılırken ikinci oyunda da yine açılış hazırlığıyla oyunu rahatça eşitledi ve rakibinin oyunortasındaki hatasını değerlendirerek net bir galibiyet elde etti. Avusturalyalı sporcu Bobby Cheng’le eşleşen büyükustamız Vahap Şanal ise dengenin fazla bozulmadığı iki ağır parti oyunundan sonra eşitlik bozmaların ilk oyununda fazla varlık gösteremeden kaybederken, ikinci oyunda beyazla net bir üstünlük elde etti ancak oyunortasında şanssız bir hata sonucunda kaybederek elenmekten kurtulamadı.
Büyükustalarımız Mustafa Yılmaz ve Emre Can
İkinci turda 2648 ELO’lu Ermeni sporcu Haik Martirosyan’la eşleşen Mustafa Yılmaz beyaz taşlarla oynadığı ilk oyunda açılıştan hafif üstün çıkarken sonrasında rakibinin şah kanadına bir hücum gerçekleştirdi. Sürekli şah yoluyla berabere fırsatı yakalayan ustamız risk alarak oyuna hafif kötü konumda devam etmeyi tercih ederken rakibinin güçlü oyunu sonunda ilk oyundan mağlubiyetle ayrıldı. İkinci oyunda siyah taşlarla kazanmak zorunda kalan Yılmaz açılıştan itibaren keskin şekilde oynamaya çalışsa da oyunortasında kötü konumda berabereyi kabul etti ve Dünya Kupası’na veda etti. Rusların güçlü sporcusu, 2721 ELO’ya sahip Dimitry Andreikin’e karşı mücadele eden Emre Can ise siyah taşlarla oynadığı ilk oyunda eşit bir oyunortası konumunda gözden kaçırdığı bir taktik hamle sonucunda kaybederken, ikinci oyunda beyaz taşlarla kazanmak için elinden geleni yaptı. Ancak Andreikin bu sefer de oyunu forse berabereye götüren bir taktik vuruşla bir üst tura geçmeyi başardı. Turun en büyük sürprizi ise henüz 18 yaşında dünyada ilk 15’te yer alan 2759 ELO’lu Alireza Firouzja’nın 2558 ELO’lu bir başka genç yetenek Javokhir Sindarov’a elenmesi oldu.
Geriye 64 oyuncunun kaldığı 3. turda turnuvanın en büyük sürprizlerine şahit olduk desek sanırım yanılmış olmayız. Dünyanın 2 numarası ve 2018 unvan maçı finalisti Fabiano Caruana 2637 ELO’lu Rinat Jumabayev’e iki oyun sonunda elenirken Kazak oyuncunun özellikle ikinci oyunda siyah taşlarla sergilediği oyun görülmeye değerdi. 2780 ELO’suyla dünyanın 6 numarasında oturan Anish Giri’ye karşı mücadele eden henüz 16 yaşındaki 2634 ELO’lu Nodirbek Abdusattorov, ağır partilerde kolayca berabere yaparken eşitlik bozmaların ilk oyununda Fransız Savuınması’nda örnek bir oyun kazanarak avantaj yakaladı. İkinci oyunda beyaz taşlarla kayıp konuma düşmesine rağmen Giri’nin oyunu kazanmak zorunda oluşunu iyi değerlendiren Özbek oyuncu bu oyundan da galibiyetle ayrıldı ve önemli bir sürprize imza attı. Turun son büyük sürprizinde ise Azeri süper büyükusta Shahriyar Mamedyarov, bir önceki turda temsilcimizi eleyen Haik Martirosyan’a karşı ilk oyunu kaybetmesine rağmen ikinci oyunu beyaz taşlarla kazanarak maçı eşitlik bozmalara taşımayı başardı. Eşitlik bozmaların ilk oyununda beyazlarla aşırı agresif bir oyun sergilen Azeri ustanın oyuınu ters tepti ve dikkatli bir savunmayla oyunu kazanan genç Ermeni oyuncu ikinci oyundan da beraberlikle ayrılarak üst tura çıkmayı başardı. Polonya’nın milli oyuncusu Kacper Piorun Ocak ayında Tata Steel’i kazanan, kendisinden yaklaşık 100 rating fazla Jordan van Foreest’i elerken 8.oyuna kadar uzayan ve müthiş bir mücadeleye sahne olan Vidit-Adhiban eşleşmesi de turun kayda değer maçlarındandı.
2017’de kupaya 3.turda veda eden Carlsen bir kez daha hayal kırıklığına uğradı.
Oyuncular arasındaki güç farklarının azaldığı 4. turda Carlsen sekundant ekibinin de bir parçası olan Wojtaszek’i iki eşitlik bozma oyunu sonunda eleyerek yoluna devam ederken şampiyonun ağır partilerin ikinci oyununda ağır kazanç bir konumu değerlendirememesi izleyenleri oldukça şaşırttı. Rusların iki genç yeteneğinin mücadelesi de eşitlik bozmalarda sonuçlanırken, henüz 18 yaşındaki Esipenko Dubov’u beşinci oyundaki galibiyetiyle elemeyi başardı ve son 16’da Carlsen in rakibi oldu. Önceki iki turda kendisinden yüksek rakipleri elemeyi başaran 2581 ELO’lu Velimir Ivic bu sefer de güçlü Dimtry Andreikin’i eşitlik bozmada elerken, turnuvanın bir başka sürpriz oyuncusu M. Amin Tabatei de Hindistan’ın güçlü büyükustası 2730 ELO’lu Harikrishna Pentala’yı ilk ağır parti oyunundaki kuvvetli oyunsonu performansıyla aldığı galibiyetle turnuvanın dışına itti.
Oldukça güçlü mücadelelere sahne olan son 16’nın en dikkat çekici eşleşmelerinden biri henüz birkaç ay önce Tata Steel’da dünya şampiyonuna karşı sansasyonel bir galibiyet alan Esipenko ile Carlsen arasındaydı. Ağır partilerdeki iki oyunu da rahatlıkla berabere yapan genç Rus büyükusta eşitlik bozmaların 3.oyununu kaybetse de bir sonraki oyunda İtalyan Açılışı’nda oldukça teknik bir oyunla şampiyonu mağlup ederek maça tutunmayı başardı. Heyecanın doruğa çıktığı yıldırım partilerindeyse ilk oyunda konumsal açıdan mükemmel bir galibiyet alan Carlsen ikinci oyunda da siyah taşlarla bir piyon fedasıyla inisiyatifi eline aldı ve sonrasında arkasına bakmadan çeyrek finale uzandı, ancak Esipenko önümüzdeki yıllarda Magnus’un başına en çok dert olacak isimlerden biri olduğunu bir kez daha göstermiş oldu. Turnuvanın 5 numaralı seribaşı Grischuk ve Duda’nın eşleşmesinde hızlıca eşitlikle sonuçlanan ağır partilerin ardından git-gellerle dolu ilk eşitlik bozma oyununu file karşı at finalinde kazanan Duda, güçlü rakibini eleyerek turnuvayı kazanabileceğinin sinyalini de vermiş oldu. Elit seviyedeki iki büyükustadan 2016 Dünya Şampiyonası unvan maçı finalisti Karjakin 6.oyuna uzayan mücadelede Maxime Vachier-Lagrave’ı şah kanadındaki piyon çoğunluğunu iyi kullanarak mağlup etti ve çeyrek finalde Shankland’ın rakibi oldu.
Carlsen, Duda ve Fedoseev’in sırasıyla Bacrot, Vidit ve Tabatei’yi ağır parti oyunlarda geçtiği çeyrek finallerin en heyecan verici maçı şüphesiz Sam Shankland ve Sergey Karjakin arasında oynandı. İlk oyunu güzel bir piyon fedasıyla kazanan Shankland’a karşı ikinci oyunda beyaz taşlarla rakibinin Fransız Savunması karşısında Şah Hint Atak sistemini tercih eden Karjakin, tüm riskleri alarak şah kanadından rakibine saldırdı ve güzel bir kale fedasıyla galip gelerek aldığı riskin karşılığını almış oldu. Burada Karjakin’i hem psikolojik açıdan sağlamlığı, hem de kazanmak zorunda olduğunda buna bu kadar uygun bir sistem tercih ettiği için tebrik etmek gerekiyor, zira Rus oyuncu unvan maçında Carlsen’e karşı kayıp konumları savunma yeteneğiyle Savunma Bakanı lakabını almıştı. Tahtaya karakterini koymaya eşitlik bozmada da devam eden Savunma Bakanı, kaybettiği ilk hızlı oyunun ardından bir kez daha geri dönerken sonraki iki hızlı oyunu kazandı ve finale bir adım daha yaklaştı. Yarı finalde de vatandaşı Fedoseev’e karşı ilk oyunda rahat bir berabere elde eden Rus oyuncu,ikinci oyunda İspanyol Açılışı’nda keskin bir oyunla galip gelerek 4 yıl aradan sonra tekrardan Adaylar Turnuvası’nda oynama hakkı kazandı. Yarı finalin diğer eşleşmesinde ise Carlsen ve Duda arasındaki iki ağır parti oyunu da denge fazla bozulmadan berabere sonuçlandı. Eşitlik bozmaların ilk oyunundaki beraberliğin ardından ikinci oyunda siyah taşlarla Carlsen’in sıklıkla kullandığı Sicilya Savunması-Moskova Varyantı’na karşı oyunortasında konumsal üstünlüğü ele geçiren Duda bu üstünlüğü doğrudan kazanca çeviremese de ulaşılan eşit fil oyunsonunda rakibini mağlup etmeyi başardı ve 125 maçlık yenilmezlik serisini bitirmesinin ardından şampiyonun dünya kupası kazanma hayallerine de darbe vurmuş oldu.
İki oyuncunun da Adaylar Turnuvası’nda yer almayı garantilemenin rahatlığıyla çıktığı finalde ilk oyunda Kabul Edilmeyen Vezir Gambiti’nin Viyana Varyantı’nda 17 hamlede kolay bir berabere yapan Duda, ikinci oyunda beyaz taşlarla Karjakin’i görece rahat biçimde mağlup etmeyi başardı ve turnuvanın galibi oldu. Üçüncülük maçında ise Fedoseev’e karşı ilk oyunda konumsal bir kalite fedasıyla şaheser niteliğinde bir oyun kazanan Carlsen ikinci oyunu da atak oyunuyla aldığı rahat galibiyetle kazanarak bronz madalyanın sahibi oldu.
Öncelikle turnuva boyunca istikrarlı biçimde yüksek bir performans gösteren ve tek bir ağır parti yenilgisi almadan şampiyon olan Duda’yı tebrik etmek gerekiyor. Artık elit seviyede kendine kalıcı bir yer edinmiş olan ve Carlsen’e de her fırsatta sorun çıkaran bir isim olan 22 yaşındaki yıldızın Adaylar Turnuvası’na da renk katacağı su götürmez bir gerçek. Bir süredir en yüksek seviyede fazla ön planda olmayan ancak kalitesi tartışılmaz bir isim olan Karjakin, özellikle de Shankland’a karşı geri dönüşleriyle bir kez daha ne kadar sağlam sinirlere sahip olduğunu gösterirken formda olduğu takdirde Adaylar Turnuvası’nın en güçlü favorilerinden biri olacağını düşünüyorum.
- Fotoğraflar fide.com ve tsf.org.tr den alınmıştır.
