“Ben Japonya’nın aydınlık çağında doğmuşum. Çocukluğumda büyük bir savaş vardı, sonra Japonya’nın yeniden inşa edilme ve büyüme sürecine tanıklık ettim; şimdi ise hayatın karanlık tarafına yaklaşıyorum. Çektiğim fotoğraflarla evrenbilimin gökyüzünün bir illüzyonu olup aynı zamanda bir çağın gerçekliğini içerdiğini; ayrıca yüreğimin değişiminin evrenbilimce bir yorumu olduğunu ortaya koydum.”
-Kikuji Kawada
Japonların yıllar süren çağdaş dünya ile kendi ülkeleri arasındaki sosyokültürel çatışmalar, kimlik krizi ve ülkedeki kuşak çatışmaları gibi sorunlardan sonra teknolojisini kendilerinin ürettiği, disiplinini ve ilkelerini dünyaya tanıttıkları fotoğrafçılığa verdikleri önem yadsınamaz. Geleneklerinden kopmak istemeyen fotoğrafçılar ata sporlarından olan dövüş sanatlarını bile modern sanata dönüştürürken bu anlayışla zıtlaşan, tamamen teknoloji tabanlı ve soyut çalışan özgün Japon fotoğrafçıları da uluslararası sanat ortamında takip edebilmek mümkün. Kikuji Kawada da onlardan biri.
Konu Japon fotoğrafçılığı ise –özellikle de geleneksel fotoğrafçılık ise- insan bedeni ,insan yüzleri ve yüzlerin ifadeleri oldukça önemli. Kawada gelenekselliğe sırt dönmüş üslubuyla zamanında bu normları elinin tersiyle itmiş, çalışmalarını daha çok politik bir mizaçla oluşturup fotoğrafta görünen ögelerin sembolize ettiği anlamlar üzerine çalışmış. Çektiği fotoğraflarda, günlük hayatta çokça gördüğümüz ve herhangi bir nesne olarak tanımlanabilecek yakından çekilmiş sıradan ögeleri, karanlık bir hikaye veya anlatımla harmanlamış. Her ne kadar gelenekselliği reddetmiş olarak değerlendirilse de bu özelliği sadece onun sanatçı kişiliğinin bir parçası olarak öne çıkmış, gelenekselliği kişiliğinden uzaklaştıramamış ki eserlerinin çoğunda ulusal ve kültürel değerlere de rastlamak olası.
En önemli çalışmalarından “Harita”yı 1961’de aynı yıl ilk eserini sergiledikten sonra yayınladı. Hiroşima’ya atılan bombadan sonra oluşan radyoaktif kirlenme, Kawada’nın çalışmaları için bir nevi materyal oluşturmuş. Gazoz kapakları ve şişelerden geçilmeyen kirli toprağın içindeki potansiyeli yakından çekimleriyle açığa çıkarmış. Toprağın yabancı materyallerle karışıp oluşturduğu düzensizlik ve şekiller, ona bir tür haritayı anımsatmış ve Kawada’nın bu önemli çalışması bu şekilde adlandırılmış.
Bir tür fotokitap niteliğindeki Harita, daha önceki fotokitaplardan farklı olarak grafik tasarımlarla karmaşık fotoğrafik anlatımın başarılı bir sentezi. Belki de zamanının anlaşılması en güç şekilde dizayn edilmiş kitabı olup, ayrıca savaşın korkunç yüzünü anımsatan ve o zamanları etkili ve eşsiz bir şekilde ifade etmeyi de başarabilmiş bir eser. Kitabın empresyonist ve soyut ögeleri adeta eseri yorumlamaya niyetlenenlerden sabır göstermelerini istiyor; öyle ki hatıralar ve yaşanmışlıklarla dolu eser hedef kitleyi birtakım şeyleri hatırlatma ve dikkat çekme adına düşünceye daldırıyor.
Daha sonra 1967’de Tokyo Tama Sanat Üniversitesi’nde fotoğraf dersleri vermeye başladı. Dikkat çeken eklektik ve yenilikçi tarzı, 2011’de New York’taki Modern Sanat Müzesi’nde “Yeni Japon Fotoğrafçılığı” adı altındaki sergide çalışmaları sergilenen on beş sanatçı arasında yer almasını sağlamıştı.
Harita’da tahrip olmuş ve yere düşmüş bir japon bayrağı ile kullanıp atılmış Amerikan markası bir sigara paketi karşılaştırılıyor. İkisinin de üstündeki deformasyonlar benzerlik gösterip karanlık tonlarla bunlara dikkat çekilmek istenmiş. Fakat ikisinin de sahip olduğu ortak nokta ortalarındaki yuvarlak motifi korumuş olmaları. Bayraktaki yuvarlak motifin korunmuş olması Japonya için direnişin bitmediği mesajını verirken, paketteki motifin korunmuş olması bazı kültürel sonuçların kalıcılığını gözler önüne seriyor.
Kawada’nın bir diğer önemli eseri “Son Kozmoloji” –ya da Son Evrenbilim– 1980’lerde parçalar halinde yayınlandı. Eserde gökyüzünde görebileceğimiz unsurlar günün farklı zamanlarında farklı açılardan çekilmiş, böylece fotoğraflarda onları gün içinde göremediğimiz şekilde görebilmek oldukça çarpıcı bir durum oluşturuyor. Ek olarak Kawada yeryüzünde gördüğü bazı unsurları gökcisimlerine ya da onların semada diziliş biçimlerine benzetmiş, aralarında bir çeşit paralellik de kurmuştur. Son Kozmoloji’nin de Harita gibi bir fotokitap konseptinde olduğunu söylemeden geçmeyelim.
Son Kozmoloji’deki unsurların bağdaşıklığını temsilen 3 ayrı fotoğraf. Beyaz tonlarla gökyüzündekiler ve yeryüzündekiler arasında kurulan bağlantı bu fotoğraflar yoluyla anlatılmak istenmiş.
Japon fotoğrafçılığında insan yüzünün ve bedeninin nasıl ifade edildiğinin öneminden kısaca bahsetmiştim. Bu ilkeyi benimseyen fotoğrafçılar arasında Daido Moriyama, Keizo Kitajima ve Shomei Tomatsu gösterilebilirken Kawada’nın bu ilkeye ters düşen eseri “Sankt Pauli’deki Kadın”, teması insan ya da insan ifadesi olan Japon fotoğraflarında çok dikkat çeken bir yapıt. Bu gibi fotoğraflarda insanların yüzleri genellikle kameranın tam karşısında veya açıkça görülebilecek şekilde konumlanmış olur ve yüzlerdeki ifadenin ne anlatmak istediği ya da ifadenin belirgin ya da gizli olduğu açıktır. İnsanların yüzlerindeki ışık, onların jest ve mimiklerini ortaya koyacak şekilde ayarlıdır; fakat bu fotoğrafta kadının ifadesinden çok yüzü gizli, verdiği izlenim yüz hatlarının gölgelenmesi itibariyle oldukça soğuk ve karanlık. Sanki bir çeşit maske takmış, insani özellikler göstermiyor gibi bir etki bırakıyor onu inceleyenlerde.
Sankt Pauli’deki Kadın, 1933. Kadının yüzünün yanı sıra fotoğraftaki çizgiler de dikkat çekiyor.
Fotoğraflarından gizem ve kasveti eksik etmeyen Kikuji Kawada’nın, bir dönem Japonya’nın tarihini derinden etkilemiş olayları sanat süzgecinden geçirerek o döneme gerçekten ışık tuttuğunu görebiliyoruz. Bunu yaparken farklı ve yaratıcı düşünebilmiş olması ona eserlerini ortaya koymasında yardımcı olmuş. Bunun dışında fotoğrafladığı unsurlar arasında daima bir bağlantı kurabilme yetisi, onu takip edenleri gelecek eserler konusunda sabırsızlandırıyor.
Kaynakça:
https://www.christies.com/lotfinder/Lot/kawada-kikuji-b1933-woman-of-sankt-5067504-details.aspx
https://www.michaelhoppengallery.com/exhibitions/7/overview/#/artworks_standalone/9372
https://www.mackbooks.co.uk/books/1064-Kikuji-Kawada.html
https://www.michaelhoppengallery.com/artists/26-kikuji-kawada/overview/#/artworks/10029
https://www.istanbulmodern.org/tr/basin/basin-bultenleri/japon-fotografciligi_491.html
https://www.ibashogallery.com/book/the-last-cosmology
https://www.moma.org/artists/3027
